Læknablaðið - 15.05.2000, Blaðsíða 45

UMRÆÐA & FRÉTTIR / LÍFSÝNAFRUMVARP
Frumvarp um lífsýnasöfn endurflutt
Heilbrigðismálaráðherra lagði nú í apríl fram
nýtt frumvarp til laga um lífsýnasöfn. Frumvarp um
sama efni var lagt fyrir Alþingi árið 1998 en hlaut
ekki afgreiðslu. Þaö frumvarp var byggt á drögum
sem unnin voru á vegum siðaráðs landlæknis á árun-
um 1996-1997 en annar vinnuhópur var skipaður til
að fullvinna frumvarpið.
I 1. grein frumvarpsins segir svo: „Markmiðið
með lögum þessum er að heimila söfnun, vörslu,
meðferð og nýtingu lífsýna úr mönnum með þeim
hætti að persónuvernd sé trygg, gætt sé hagsmuna
lífsýnisgjafa og nýting lífsýnanna þjóni vísindaleg-
um og læknisfræðilegum tilgangi og stuðli að al-
mannaheill.“ 12. grein segir meðal annars að lögin
taki til „söfnunar lífsýna, vörslu, meðferðar, nýt-
ingar og vistunar þeirra í lífsýnasöfnum. Lögin
taka ekki til tímabundinnar vörslu lífsýna sem
safnað er vegna þjónusturannsókna, meðferðar,
eða afmarkaðra vísindarannsókna, enda sé slíkum
sýnum eytt þegar þjónustu, meðferð eða rannsókn
lýkur.“
Breytingar í 11 liðum
I skýringum með frumvarpinu segir að starfsmenn
Heilbrigðisráðuneytisins hafi farið yfir frumvarpið
frá 1998 „með tilliti til þeirra umsagna sem bárust
þegar frumvarpið var til meðferðar í þinginu“. Síðan
eru talin upp 11 atriði sem breyttust við þessa yfir-
ferð:
1. Tímabundin varsla er skilgreind sem varsla í fimm
ár.
2. Skilgreining á lífsýnum er takmörkuð við lífrænt
efni sem veitt getur líffræðilegar upplýsingar um
lífsýnisgjafa.
3. Tekið er fram að leyfishafi geti verið einstaklingur
eða stofnun.
4. Kröfur til ábyrgðarmanns lífsýnasafns eru auknar
og er miðað við að hann hafi stundað sjálfstæð
rannsóknar- og þróunarstörf innan heilbrigðis-
þjónustunnar.
5. Sett eru ákvæði um rétt til að draga til baka sam-
þykki þegar lífsýni er gefið til vörslu í lífsýnasafni
og um eyðingu lífsýnis.
6. Sett eru ákvæði um rétt til að draga til baka ætlað
samþykki fyrir vistun lífsýnis í lífsýnasafni til notk-
unar í vísindarannsóknum.
7. Ráðherra setji ákvæði í reglugerð um í hvaða til-
gangi nota megi lífsýni.
8. Heimilað er að taka gjald fyrir lífsýni, eða aðgang
að lífsýni, sem nemur kostnaði við öflun, vörslu og
aðgang að sýnunum, en gjaldtaka umfram það
bönnuð.
9. Bannað er að flytja lífsýnasafn eða hluta þess úr
landi nema að fengnu samþykki vísindasiðanefnd-
ar og tölvunefndar.
10. Fellt er brott ákvæði um aðlögunartíma lífsýna-
safna að ákvæðum laganna.
ll.Sett er bráðabirgðaákvæði þess efnis að heimilt sé
að vista lífsýni sem aflað var fyrir gildistöku lag-
anna í lífsýnasafni, nema lífsýnisgjafi lýsi sig mót-
fallinn. Þá er tekið fram að gengið skuli út frá ætl-
uðu samþykki sé lífsýnisgjafi látinn.
Ætlað samþykki
I umræðum sem orðið hafa um frumvarpið hafa
menn einna helst staðnæmst við ákvæði sem heimila
vistun lífsýna í söfnum í krafti ætlaðs samþykkis. Hafa
sumir gengið svo langt að segja að þetta hugtak
standist ekki. En í 3. grein frumvarpsins er að finna
svofellda skilgreiningu á hugtakinu:
„.. .Ætlaö samþykki: Samþykki sem felst í því að
lífsýnisgjafi hefur ekki lýst sig mótfallinn því að líf-
sýni sem tekið er úr honum við þjónusturannsókn
verði varðveitt til frambúðar í Iífsýnasafni til notk-
unar skv. 9. gr., enda hafi skriflegar upplýsingar
um að slfkt kynni að verða gert verið aðgengileg-
ar.“
í 9. greininni sem þarna er vitnað til er kveðið á
um aðgang að lífsýnasafni og notkun lífsýna. Þar
segir í 3. málsgrein: „Safnstjórn getur, að fengnu
samþykki tölvunefndar og vísindasiðanefndar,
heimilað notkun lífsýna í öðrum tilgangi en ætlað
var þegar þau voru tekin, enda mæli brýnir hags-
munir með því og ávinningurinn vegi þyngra en
hugsanlegt óhagræði fyrir lífsýnisgjafann eða aðra
aðila.“
Þeir sem vilja kynna sér frumvarpið nánar geta
nálgast það á heimasíðu Heilbrigðis- og trygginga-
málaráðuneytisins (http://www.stjr.is/htr) eða Al-
þingis (http://www.althingi.is) en frumvarpið hefur
fengið þingskjalsnúmerið 835.
-ÞH
Læknablaðið 2000/86 365