Læknablaðið - 15.05.2000, Blaðsíða 33

FRÆÐIGREINAR / KRABBAMEINSRANNSÓKNIR
in dreifðari upp í efri lög. Litun á p53 prótíni sagði ekki fyrir um ill-
kynja umbreytingu né heldur um lífshorfur sjúklinga með flögu-
þekjukrabbamein. Stökkbreytingagreining var gerð á örsýnum þar
sem teknar voru annað hvort illkynja frumur eða, ef um lichen
planus eða flöguþekjuþykknun var að ræða, svæði með sterka p53
tjáningu. Vegna smæðar sýnanna er greiningin ekki alltaf afger-
andi, en af 54 krabbameinssýnum reyndust 11 örugglega og þrjú í
viðbót líklega stökkbreytt (20-26%), 16 þessara sjúklinga höfðu
látist og var hlutfall stökkbreyttra sýna frá þeim heldur hærra (25-
44%). Af 18 sýnum úr flöguþekjuþykknun var hlutfallið 17-27% og
úr 27 sýnum af lichen planus var hlutfallið 30-44%. Ekkert sam-
band reyndist vera milli p53 prótínlitunar og stökkbreytingar.
Þrennt er athyglisvert við þessar niðurstöður: há tíðni p53 prótín-
tjáningar og p53 stökkbreytinga í munnslímhúð án illkynja breyt-
inga og skortur á sambandi milli stökkbreytinga og prótíntjáningar.
Þetta tengist sennilega miklu áreiti á þessu svæði líkamans en segir
líklega ekki fyrir um illkynja breytingu.
VEGGSPJÖLD
V 01 Leit að erfðaþáttum sem hafa áhrif til
krabbameinsmyndunar í blöðruháiskirtli
Jón Þór Bergþórsson’, Guðrún Jóhannesdóttir', Aðalgeir Arason',
Bjarni A. Agnarsson', Kristrún R. Benediktsdóttir', Joan Bailey-Wilson2,
Jeff Smith2, Elizabeth Gillanders2, Agnes Beffou-Bonnie2,1. Amundsen2,
Jeff Trent2, Rósa Björk Barkardóttir'
Frá 'Rannsóknastofu HI í meinafræði, 2erfðafræðistofnun Heilbrigðisstofnunar
Bandaríkjanna (NHGRI, NIH)
Faraldsfræðilegar rannsóknir benda til að í 5-10% tilfella sé
krabbamein í blöðruhálskirtli tilkomið öðru fremur vegna áhrifa
erfðaþátta. Niðurstöður skimunar á erfðamengi norður-amerískra,
sænskra og franskra fjölskyldna með hækkaða tíðni sjúkdómsins
gefur vísbendingar um að áhrifaþætti sé meðal annars að finna á
litningasvæðum Iq24-q25, Iq44.2-q43 og Xq27-q28. Einnig er
hækkuð tíðni krabbameins í blöðruhálskirtli hjá einstaka brjósta-
krabbameinsfjölskyldum sem bera kímlínubreytingu í brjósta-
krabbameinsgeninu BRCA2 sem er staðsett á litningi 13ql2-ql3.
Við höfum kannað tengsl milli erfðabreytileika á þessum fjórum
litningasvæðum og blöðruhálskirtilskrabbameins í 114 íslenskum
fjölskyldum með hækkaða tíðni meinsins. Niðurstöður rannsókna
okkar benda til að í meirihluta íslenskra fjölskyldna sé skýringar-
innar á hækkaðri tíðni sjúkdómsins að leita á öðrum litningasvæð-
um en þessum fjórum.
V 02 Samskipti BRCA2 við önnur prótín
Hilmar Viðarsson, Evgenia Mikaelsdóttir, Jórunn Eyfjörö,
Helga Ögmundsdóttir, Þórunn Rafnar, Sigríður Valgeirsdóttir
Frá rannsóknastofu í sameinda- og frumulíffræöi, Krabbameinsfélagi íslands
Hlutverk BRCA2 prótínsins er ekki að fullu þekkt. Prótínið er
óvenju stórt; um það bil 400 kDa og staðsett í kjarna. Sýnt hefur
verið fram á að BRCA2 myndar flóka með RAD51 sem er mikil-
vægur þátttakandi í endurröðun og viðgerð á tvíþátta DNA brot-
um. Litningabrenglanir einkenna brjóstakrabbameinsfrumur úr
BRCA999del5 arfberum sem bendir til hlutverks BRCA2 við
DNA viðgerð. Margt bendir þó til þess að BRCA2 afurðin geti haft
mun víðtækari hlutverk í frumunni svo sem við stjórn á umritun þar
sem N-endi BRCA2 prótínsins tengist umritunarhjálparþættinum
P/CAF sem hefur histón acetýltransferasavirkni og táknröð númer
3 á amínóenda BRCA2 prótínsins hefur greinst með umritunar-
virkni. Auk þess virðast vera samskipti milli BRCA2 og eftirlits-
stöðva frumunnar (cell cycle check-points) þar sem óvirkjun eftir-
litsstöðva (til dæmis p53 og/eða Bubl) ásamt BRCA2 skorti gæti
átt hlut í brjóstakrabbameinsmyndun í mönnum. Þekking á hlut-
verki BRCA2 og samstarfsprótína þess er því mikilvæg til skilnings
á myndun og eðli brjóstakrabbameins.
Unnið er að rannsóknum á starfsemi BRCA2 prótíns í frumum.
cDNA fyrir BRCA2 í tjáningarvektor er ferjað inn í frumulínur og
könnuð hugsanleg flókamyndun milli BRCA2 og annarra kjarna-
prótína. Einnig er kannað hugsanlegt hlutverk BRCA2 við stjórn á
umritun.
V 03 GST fjölbreytni í sýnum frá brjóstakrabbameinssjúklingum
Katrín Guðmundsdóttir, Jórunn E. Eyfjörö
Frá rannsóknastofu í sameinda- og frumulíffræði, Krabbameinsfélagi íslands
Glutathione-S-transferasar (GST) hvata tengingu glutathiones við
hvarfgjarnar sameindir og vernda þannig frumur líkamans gegn
skaðlegum áhrifum ýmissa efna, sem annars gætu valdið stökk-
breytingum í erfðaefninu. Þekktir eru fjórir hópar GST ísoensíma í
mönnum, a (GSTA), p (GSTM), n (GSTP) og 0 (GSTT). Þekktar
eru úrfellingar á GSTMl og GSTTl genunum og A-G fjölbreytni í
GSTPl geninu, sem leiðir til amínósýruskipta í ensíminu í bindiseti
hvarfefnis. Áhættan tengd þessum fjölbreytileika er lítil, en hins
vegar er útbreiðsla þeirra mikil og hefur því áhrif á marga einstak-
linga. Markmið þessarar rannsóknar er að kanna hvort ofangreind
arfgerð GSTMl, GSTTl og GSTPl fylgi brjóstakrabbameini og
hvort hún hafi áhrif á sýnd BRCA2 stökkbreytinga. Einnig hvort
tengsl séu á milli fjölbreytni í GST genunum og stökkbreytingar-
tíðni í p53 geni. Fjölbreytnin var skoðuð með PCR, rafdrætti og
skerðibútagreiningu. Enginn marktækur munur hefur komið í ljós
á niilli þeirra 258 viðmiðunarsýna og 450 sýna úr brjóstakrabba-
meinssjúklingum sem skoðuð hafa verið. Báðir þessir hópar munu
verða stækkaðir til að auka styrk rannsóknarinnar. GSTTl núll arf-
gerðin fannst marktækt oftar í p53 stökkbreyttum æxlum en í æxl-
um með eðlilegt p53 og sama er að segja um samsettu arfgerðina
GSTTl núll og GSTPl AG/GG.
V 04 Global rannsókn á tjáningu gena sem eru örvuð af EGF í
brjóstakrabbameinslínunni MCF-7 með Affymetrix chip
tækni
Robert Skraban, Albert Smith, Frosti Jónsson, Ómar Gústafsson,
Jeff Gulcher, Kári Stefánsson, Laufey Þóra Ámundadóttir
Frá íslenskri erföagreiningu/deCODE Genetics
Genechip kísilflögur (arrays) geta gefið heildarmynd af ástandi
frumna með því að fylgjast með tjáningu þúsunda gena samtímis.
„HuGeneFL Array“ inniheldur þreifara sem spanna um 7000
þekkt gen af fullri lengd frá UniGene, GenBank, and TIGR gagna-
bönkunum. Á hverri kfsilflögu eru 16-20 pör af sértækum aðliggj-
andi 25 basa löngum þreifurum sem samsvara hverju geni. Þessir
þreifarar eru annað hvort með fullkomna samsvörun, eða með eins
basa fráviki í stöðu 13. Þessi tækni er talin verða ómetanleg við
Læknablaðið 2000/86 355