Læknablaðið - 15.04.2001, Side 24

FRÆÐIGREINAR / MÆNUMYNDATAKA
aðferðar (20). í rannsókn okkar voru aðeins gefin
fyrirmæli um hvfld það sem eftir var dagsins en engin
sérstök fyrirmæli um rúmlegu eða legu á grúfu.
Niðurstöður þessar styrkja því tilgátu, sem sett hefur
verið fram, að rúmlega á eftir mænuholsástungu
breyti litlu um tíðni höfuðverkja (4,21). Orsök
höfuðverkjar eftir mænuástungu er ekki alveg ljós.
Sennileg skýring er lækkun þrýstings á mænuvökva
vegna leka af völdum stungunnar (15). Blóðbót, sem
er áhrifarík meðferð í erfiðum tilfellum, styður þessa
kenningu (22). Þannig bendir ýmislegt til að þessi
hjáverkun sé að minnsta kosti að hluta til orsök
þeirrar tækni sem beitt er fremur en af völdum
skuggaefnisins sjálfs.
Kvörtun um bakverk á eftir mænugangaástungu er
algeng og þá oft talin af völdum stungunnar
(16,23,24). Sýnt hefur verið fram á að enginn munur
er á tíðni bakverkja milli sjúklinga innan spítala og
utan eftir þessar rannsóknir (25). í rannsókn birtri
1985 er sýnt fram á að 39% sjúklinga kvarta um
bakverk á eftir rannsókninni, flestir mildan en
nokkrir kvörtuðu um mikinn verk (11). Aukning á
bakverk í 28% tilvika var niðurstaða annarrar
rannsóknar frá 1986 (7). Það er sammerkt þessum
rannsóknum að ekki er greint á milli verkja vegna
stungu eða hugsanlegrar þrýstingsaukningar vegna
inndælingar skuggaefnisins. í athugun okkar kemur
fram að þrátt fyrir að flestir hafi verk strax að lokinni
rannsókn þá fækkar kvörtunum um verk í baki,
læri/lærum eða kálfa/kálfum hjá nokkrum strax að
lokinni rannsókn (tafla IIA) og það þrátt fyrir
inndælingu skuggaefnis. Nokkir höfðu ekki fundið
fyrir bakverk að tveimur dögum liðnum. Þetta er
athyglisvert og ekki er á því sannfærandi skýring.
Þessum sjúklingum var því miður ekki fylgt eftir
lengur en í tvo sólarhringa en slíkt hefði verið áhuga-
vert. Þrátt fyrir ítarlega leit höfum við ekki fundið
sambærilegar niðurstöður í öðrum rannsóknum.
Einkunnagjöf á línulegan kvarða bendir til þess að
þrátt fyrir tiltölulega háa tíðni hjáverkana sé rann-
sóknin ekki til mikilla óþæginda fyrir flesta sjúklinga.
Hins vegar eru þessi óþægindi talsverð fyrir hluta
þeirra og verður að hafa það í huga.
Lokaorð
Eftirlit með starfsemi og gæðum er nauðsynlegur
þáttur í starfsemi myndgreiningardeilda. Rannsóknin
sem hér er kynnt er liður í slíku eftirliti.
Við teljum að tíðni hjáverkana vegna mænu-
myndatöku sem framkvæmdar voru á mynd-
greiningardeild Sjúkrahúss Reykjavíkur sé innan
viðunandi marka. Nú eru þessar rannsóknir fram-
kvæmdar nánast undantekningarlaust án innlagnar.
Þakkir
Þakkir til röntgentækna deildarinnar svo og til
starfsfólks í afgreiðslu en án hjálpar þeirra hefði
rannsóknin ekki verið möguleg. Starfsfólk bókasafns
Sjúkrahúss Reykjavíkur fær þakkir fyrir hjálp við
öflun heimilda. Örn Smári Arnaldsson forstöðu-
læknir fær þakkir fyrir góðar ábendingar.
Heimildir
1. McKenzie GA. A review of myelography. Radiography 1973;
39:79-91.
2. Peterson HO. The hazards of myelography. Radiology 1975;
115: 237-9.
3. Hauge O, Falkenberg H. Neuropsychologic reactions and other
side effects after metrizamide myelography. Am J Roentgenol
1982; 139: 357-60.
4. Baker RA, Hillman BJ, McLennan JE, Strand RD, Kaufman
SM. Sequelae of metrizamide myelography in 200
examinations. Am J Roentgenol 1978; 130: 499-502.
5. Dugstad G, Eldevik P. Lumbar myelography. Acta Radiol 1977;
Suppl 355:17-30.
6. Kieffer SA, Binet EF, Davis DO, Gabrielsen TO, Kido DK,
Latchaw RE, et al. Lumbar myelography with iohexol and
metrizamide: a comparative multicenter prospective study.
Radiology 1984; 151: 665-70.
7. Hoe JW, Ng AM, Tan LK. A comparison of iohexol and
iopamidol for lumbar myelography. Clin Radiol 1986; 37: 505-
7.
8. Skalpe IO, Bonneville JF, Grane P, Gyldenstedt C, Otto B,
Kristoffersen DT, et al. Myelography with a dimeric
(iodixanol) and a monomeric (iohexol) contrast medium: a
clinical multicentre comparative study. Eur Radiol 1998; 8:
1054-7.
9. Badami JP, Baker RA, Scholz FJ, McLaughlin M. Outpatient
metrizamide myelography: prospective evaluation of safety
and cost effectiveness. Radiology 1986; 158:175-7.
10. Kostiner AI, Krook PM. Outpatient lumbar myelography with
metrizamide. Radiology 1985; 155: 383-5.
11. Tate CFd, Wilkov HR, Lestrange NR, Gardiner HF, Stein KR.
Outpatient lumbar myelography. Initial results in 79
examinations using a low-dose metrizamide technique.
Radiology 1985; 157: 391-3.
12. Davies AM, Fitzgerald R, Evans N. Out-patient lumbar
radiculography with iohexol. Clin Radiol 1989; 40: 413-5.
13. Fukushige T, Kano T, Sano T, Irie M. Computed tomographic
epidurography: an aid to understanding deformation of the
lumbar dural sac by epidural injections. Eur J Anaesthesiol
1999;16:628-33.
14. Magnaes B. [Surgical treatment of low back pain.] Tidsskr Nor
Laegeforen 1999; 119:1773-7.
15. Evans RW. Complications of lumbar puncture. Neurol Clin
1998; 16: 83-105.
16. Schultz AM, Ulbing S, Kaider A, Lehofer F. Postdural
puncture headache and back pain after spinal anesthesia with
27-gauge Quincke and 26-gauge Atraucan needles. Reg Anesth
1996;21:461-4.
17. Gulati AN, Guadagnoli DA, Quigley JM. Relationship of side
effects to patient position during and after metrizamide lumbar
myelography. Radiology 1981; 141:113-6.
18. Shaw DD, Bach-Gansmo T, Dahlstrom K. Iohexol: summary of
North American and European clinical trials in adult lumbar,
thoracic, and cervical myelography with a new nonionic
contrast medium. Invest Radiol 1985; 20/Suppl 1: S44-S50.
19. Robertson WD, Lapointe JS, Nugent RA, Robinson RG, Daly
LF. Positioning of patients after metrizamide lumbar
myelography. Am J Roentgenol 1980; 134: 947-8.
20. Sand T. Which factors affect reported headache incidences
after lumbar myelography? A statistical analysis of
publications in the literature. Neuroradiology 1989; 31: 55-9.
21. Peterman SB. Postmyelography headache rates with Whitacre
versus Quincke 22-gauge spinal needles [see comments].
Radiology 1996; 200: 771-8.
22. Olsen KS. Epidural blood patch in the treatment of post-
lumbar puncture headache. Pain 1987; 30:293-301.
23. Abouleish E, Vega S, Blendinger I, Tio TO. Long-term follow-
up of epidural blood patch. Anesth Analg 1975; 54:459-63.
24. Salmela L, Aromaa U, Cozanitis DA. Leg and back pain after
spinal anaesthesia involving hyperbaric 5% lignocaine.
Anaesthesia 1996; 51: 391-3.
25. Sykes RH, Wasenaar W, Clark P. Incidence of adverse effects
following metrizamide myelography in nonambulatory and
ambulatory patients. Radiology 1981; 138: 625-7.
296
Læknablaðið 2001/87