Skessuhorn - 26.11.2014, Qupperneq 30

30 MIÐVIKUDAGUR 26. NÓVEMBER 2014
Freisting vikunnar
Í upphafi aðventu safnast gjarn-
an íslenskar fjölskyldur, ættingjar,
vinir og vinnufélagar, saman til að
skera og steikja laufabrauð, við-
heldur þannig þessum norðlenska
og góða sið. Laufabrauð er næf-
urþunn og stökk hveitikaka sem
er víða mikilvægur hluti jólahalds.
Laufabrauðið er venjulega skorið
með litlum skurðarhnífum, oftast
vasahnífum, en einnig eru til svo-
kölluð laufabrauðsjárn þar sem
mynstrið er skorið í kökurnar með
því að renna yfir þær þar til gerðu
hjóli. Uppskriftir að laufabrauði
eru breytilegar eftir fjölskyldum.
Sumir búa til hreinar hveitikök-
ur á meðan aðrir bæta heilhveiti
eða rúgmjöli í uppskriftina. Enn
aðrir setja kúmen í deigið. Margir
kaupa laufabrauðið tilbúið í næstu
verslun og einnig er hægt að fá
deigkökurnar ósteiktar, þannig
að einungis á eftir að skera út og
steikja. En svo eru alltaf einhverjir
sem vilja prófa að gera hlutina frá
grunni, enda þykir laufabrauðið
yfirleitt best heimabakað.
Við birtum hér klassíska uppskrift
af laufabrauði eftir Helgu Sig-
urðardóttur, sem birtist í Mat og
drykk, 1949.
Laufabrauð (35 stk).
Efni:
1 kg hveiti
1 ½ teskeið lyftiduft
1 teskeið salt
5-6 dl mjólk
Fita til að sjóða í.
Aðferð:
Mjólkin er soðin. Hveitið er sett á
borð. Þar í blandað salti og lyfti-
dufti, og nú er mjólkinni, sem
er sjóðandi heit, hrært í. Hrært,
þar til það er alveg jafnt, en á að
vera vel þykkt. Þá er deigið hnoð-
að saman, og nú er það hnoðað,
þar til það er gljáandi, hart og
sprungulaust, en það má ekki fest-
ast við borðið. Það á að vera seigt
og hart. Hnoðið í lengjur, sem
skornar eru í jafn stóra bita. Bit-
arnir hnoðaðir milli handanna í
jafnar kökur, sem eru breiddar svo
þunnt út sem mögulegt er. Þá er
kakan tekin undan diski og skorin
með alls konar laufaskurði. Hægt
er að skera stafi o.m.fl. Kökurnar
eru soðnar í feiti við mikinn hita
og eiga að vera ljósbrúnar. Laufa-
brauð er helzt búið til fyrir jólin,
og er það gamall og góður siður.
Laufabrauð á aðventu
Meistaramánuður fer fram í októ-
ber hvert ár. Þá skora þátttakend-
ur sjálfa sig á hólm og setja sér
ýmis markmið. Þau geta verið stór
og smá. Sumir hafa til dæmis sett
sér markmið um að lesa fleiri bæk-
ur eða að taka mataræðið í gegn,
mæta oftar í ræktina og þannig
mætti lengi telja. Ásta Kristín Guð-
mundsdóttir setti sér óvenjulegt
markmið í meistaramánuði. Henn-
ar meistaralega markmið var að
mæla hversu mikill úrgangur kæmi
frá heimilinu og hver ávinningur-
inn yrði af því að geta nýtt matarúr-
ganginn til jarðgerðar, í kílóum og
hlutfalli talið. Skessuhorn heyrði í
Ástu Kristínu og spurði hana út í
hvernig það kom til að hún ákvað
að setja sér þetta markmið í meist-
aramánuði og hver útkoman hefði
verið.
Flokkaði á Hvanneyri
„Umhverfismál og flokkun hafa
verið mér hjartfólgin undanfarin ár.
Þjónusta og aðgengi að flokkun var
aukin til muna í Borgarnesi haust-
ið 2010 er öllum heimilum var út-
hlutað endurvinnslutunnu. Ég
hef nýtt mér Grænu tunnuna eftir
fremsta megni en mig langaði allt-
af til að gera betur. Þessi markmið
í meistaramánuði þurfa ekki endi-
lega að vera tengd heilsurækt, það
er hægt að gera svo margt annað.
Við smíðuðum moltukassa í sept-
ember og mig langaði að sjá hverju
munaði ef við notuðum hann og
hvað við gætum í raun endurnýtt
mikið af heimilisúrgangi hjá okk-
ar þriggja manna fjölskyldu,“ út-
skýrir Ásta Kristín sem starfar hjá
Veiðimálastofnun á Hvanneyri.
Hún byrjaði að flokka rusl fyrir al-
vöru þegar hún var í námi í nátt-
úru- og umhverfisfræði hjá LbhÍ
fyrir níu árum. „Það varð ákveðin
vakning hjá mér í þessum málum
í námsgreinum sem tengdust sjálf-
bærri þróun, mengun og úrgangi. Á
Hvanneyri var boðið upp á lífræna
flokkun til moltugerðar og ég nýtti
mér það. Auk þess safnaði ég pappír
og fernum og fór með í gámastöð-
ina í Borgarnesi,“ segir Ásta Kristín
um upphafið af flokkuninni. Í dag
flokkar hún allt sorp. „Ég vissi að
þrátt fyrir að vera nokkuð nýtin og
útsjónarsöm, þá næði ég ekki þeim
árangri sem ég yrði sátt við á með-
Vigtaði ruslið í meistaramánuði
an matarleifar og þess háttar úr-
gangur færi í tunnuna. Þess vegna
smíðuðum við jarðgerðarkassann,“
bætir hún við.
Ekki vond lykt
Kassi Ástu Kristínar er í útjaðri
garðsins við heimili hennar í Borg-
arnesi. „Við ákváðum að smíða bara
einn til að byrja með en stefnum á
að smíða annan kassa strax næsta
vor. Mér fannst bara mikilvægt að
geta byrjað. Mér skilst að það taki
tvö til þrjú ár fyrir úrganginn að
brotna niður, þannig að þessi fer
bara í niðurbrotsferli þegar hann
er orðinn fullur og þá þurfum við
að hafa annan kassa til að setja úr-
ganginn í.“ Ásta Kristín notar lauf
sem íblöndunarefni og segir að
eins sé hægt að nota gras sem fell-
ur til við slátt á sumrin. Þar að auki
megi ákveðinn pappír fara ofan í
kassann, svo sem innan úr eldhús-
eða salernisrúllum og eggjabakk-
ar. En kemur ekki vond lykt upp úr
kassanum? „Ég er svo nýbyrjuð að
flokka ruslið á þennan hátt að það
er ekki komin reynsla á það enn,
enda kalt úti á þessum árstíma. En
ég hef spurst fyrir hjá vinum mín-
um sem eru með slíka kassa og þeir
segja að það sé engin teljandi lykt af
þessu. Við tókum þann pól í hæðina
að sleppa því að setja fisk og kjöt í
kassann, til að forðast lykt og flug-
ur,“ segir hún.
Niðurstöðurnar komu
á óvart
Það kom Ástu Kristínu á óvart að
sjá að almennt heimilissorp minnk-
aði um heil 70% eftir að moltukass-
inn var tekinn í notkun. „Í þessu
litla verkefni mínu fóru 5,7 kg í
ruslatunnuna, sem fer í urðun. Það
voru samtals 28 kg af rusli þennan
mánuð og tæp 13 kg af því fóru í
jarðgerðina. Það eru tæp 46% af
heildarþyngd úrgangsins. Það þarf
reyndar að taka mið af því að þessi
gerð úrgangs er hlutfallslega þung.“
Ásta leggur áherslu á að þetta verk-
efni hennar í októbermánuði sé
ekki nein viðurkennd rannsókn,
en geti þó gefið ákveðna mynd af
því hversu vel sé hægt að endur-
vinna ruslið sem fellur til á heimil-
um. „Með þessari flokkun náum við
að endurnýta 80% af öllu sem við
hendum. Það eru ekki nema rétt
rúm 20% af almennu heimilissorpi
sem fara í urðun,“ bætir hún við.
Plast, málmur og allur pappír vóg
33,6% af heildarþyngd ruslsins. Til
gaman má geta þess að Ásta er nú
með litla 4 lítra fötu undir almennt
rusl í eldhússkápnum og það tekur
hátt í viku að fylla hana.
Kemur við pyngjuna
Ásta Kristín segir hvern sem er
geta flokkað ruslið á þennan hátt,
eða að minnsta kosti alla sem hafa
einhvern stað til að geyma moltu-
kassann. Þeir sem ekki hafi tök á því
geti að minnsta kosti flokkað end-
urvinnanlegt sorp í grænu tunn-
urnar og það muni um það. „Ef
maður er með endurvinnslu tunnu
við dyrnar þá er þetta lítið mál. Það
þarf ekki að safna miklu í einu. Það
er vel hægt að flokka ruslið þó mað-
ur hafi lítið pláss, ég hef séð ýmsar
sniðugar útgáfur þar sem plássið er
lítið. Það hefur hver sitt lag á því.“
Hún hvetur fólk til að flokka rusl
og vonast til þess að niðurstöð-
ur hennar verði til þess að vekja
fólk til umhugsunar og að það nýti
Grænu tunnuna eins vel og kostur
er. „Þegar maður sér þetta svona
sundurliðað getur maður frekar
spurt sig að því hvort og hvar mað-
ur geti gert betur. Ég safnaði líf-
ræna matarúrganginum í tveggja
lítra ísbox og fór svo með boxið
út þegar það fylltist. Þegar maður
flokkar svona er mun auðveldara
að sjá hvort maður hendir t.d. of
miklu brauði eða hvort maður sýð-
ur alltaf of mikið spaghetti,“ segir
hún og hlær. „Þetta hjálpar því til
við að sporna gegn sóun. Kemur
við pyngjuna hjá okkur öllum og er
auðvitað gott fyrir umhverfið. Með
aukinni umhverfisvitund í úrgangs-
málum felst sparnaður. Það kemur
eiginlega að sjálfu sér að fólk leitast
við að skipuleggja innkaupin betur,
nýtir hráefnið betur og sóar minnu.
Auk þess er ávinningurinn fjárhags-
legur og umhverfislegur í mun víð-
ara samhengi,“ segir Ásta Kristín
að lokum. grþ
Allt tilbúið í grænu tunnuna. Ljósm. ákg.
Ásta Kristín Guðmundsdóttir mældi hversu mikill heimilisúrgangur kæmi frá fjölskyldunni. Ljósm. Elín Ásta Sigurðardóttir.
Jarðgerðarkassinn góði. Ljósm. ákg.