Læknablaðið - 15.04.2002, Síða 10

RITST JÓ
RNARGREINAR
borgaranna þröngt. Af því má ráða að ákvæði lækna-
laga um skyldur okkar varði einungis vottorð sem
nauðsynleg eru til að fjalla um bætur úr sjúkra- eða
slysatryggingum hins opinbera eða til að njóta félags-
legrar aðstoðar. Að sjálfsögðu verða læknar ekki
undanþegnir því að bera vitni fyrir dómi, en það er
annar handleggur.
Það er eðlilegt að læknar endurskoði tök sín á alls
kyns kröfum um vætti vegna margvíslegra viðfangs-
efna. Það er ekkert sjálfsagt að læknar hlaupi til í
hvert skipti sem á þá er kallað til að skera úr um atriði
sem liggja fjarri lækningum. Mörg vottorð sem varða
fjarvistir úr vinnu, úr skóla eða veitingu byssuleyfa,
svo dæmi séu tekin, eru í raun karaktervitnisburðir og
byggja á trúnaði læknis og sjúklings og engu öðru.
Hve langt á að ganga í slíkri vottorðagjöf?
Það er mín skoðun að læknar eigi almennt að
herða kröfur sínar til beiðna sem þeim berast af þessu
tagi og prófa hvert mál ítarlega gagnvart samvisku
sinni. Þar hefur Þengill Oddsson gefið gott fordæmi.
Fosamax 70 mg
MSD
TÖFLUR; M 05 B A 04
Hver tafla Innlheldur: Acidum alendronatum 70 mg.Töflurnar innihalda laktósu. Ábendingar: Meðferð á beinþynningu eftir tíöahvörf. Fosamax dregur úr hættu á samfalli hryggjarliða og
mjaðmarbrotum. Skammtar og lyfjagjöf: Ráðlagður skammtur er ein 70 mg tafla einu sinni í viku. Eftirfarandi atriði eru mikilvæg til þess að frásog alendrónats verði fullnægjandi:
Fosamax verður að taka á fastandi maga aö morgni, a.m.k. hálfri klukkustund áður en önnur lyf eru tekin og fæðu eða drykkjar er neytt. Lyfið skal tekið inn með vatni. Aðrir drykkir (þ.á
m. sódavatn), fæða og önnur lyf geta dregið úr frásogi alendrónats (sjá Milliverkanir). Sjúklingar ættu að fá kalk og D-vítamín ef ekki er nægjanlegt magn af því í fæðunni (sjá
Varnaöarorð og varúöarreglur). Notkun hjá öldruðum: í klínískum rannsóknum hafði aldur hvorki áhrif á verkun alendrónats né öryggi notkunar þess. Því er ekki þörf á aölögun skammta
hjá öldruöum. Skert nýrnastarfsemi: Aðlögun skammta er ekki nauðsynleg hjá sjúklingum með gauklasíunarhraöa (GFR: Glomerular filtration rate) meiri en 35 ml/mín. Alendrónat er ekki
ráðlagt fyrir sjúklinga með meiri skerðingu á nýrnastarfsemi (GFR < 35 ml/mín) þar sem nægileg reynsla er ekki fyrir hendi. Notkun hjá börnum: Alendrónat hefur ekki verið rannsakað
m.t.t. notkunar fyrir börn og á því ekki aö gefa börnum lyfið. Notkun Fosamax 70 mg taflna hefur ekki verið rannsökuð m.t.t. meðferðar við beinþynningu af völdum sykurhrífandi bark-
stera.
Frábendingar: Óeðlilegt vélinda, eða annað sem seinkar tæmingu vélindans, s.s. þrengsli (strictura) eða vélindakrampi (achalasia), sjúklingar sem ekki geta setið eða staöið uppréttir í
a.m.k. 30 mínútur, ofnæmi fyrir alendrónati eða einhverjum hjálparefnanna, of lágt kalkgildi í blóði, Sjá einnig Varnaðarorð og varúðarreglur. Varnaðarorð og varúðarreglur: Alendrónat
getur valdiö staðbundinni ertingu í slímhúð í efri hluta vélindans. Þar sem sá möguleiki er fyrir hendi að undirliggjandi sjúkdómur versni, skal gæta varúðar þegar alendrónat er gefið sjúk-
lingum með virka sjúkdóma í efri hluta meltingarvegar, svo sem kyngingarörðugleika, sjúkdóma í vélinda, eða bólgusjúkdóm eða sár í maga eða skeifugörn. Ennfremur þeim sem hafa
nýlega (á síðastliðnu ári) haft sjúkdóma í meltingarvegi svo sem sár eða blæðingu og þeim sem gengist hafa undir skurðaðgerð á efri hluta meltingarvegar, að undanskilinni magaports-
lögun (pyloroplasty) (sjá Frábendingar). Aukaverkanir á vélinda (sem geta verið svo alvarlegar að sjúkrahúsinnlögn er nauðsynleg) s.s. vélindabólga, vélindasár og fleiöur í vélinda sem í
sjaldgæfum tilvikum hafa leitt til þrengingar í vélinda, hafa verið skráðar hjá sjúklingum í meðferð með alendrónati. Læknar ættu því að vera á verði gagnvart einkennum sem benda til
áhrifa á vélinda og benda skal sjúklingunum á að hætta að taka inn alendrónat og leita til læknis ef þeir verða varir við kyngingarörðugleika, verki við kyngingu, verk undir bringubeini eða
brjóstsviöa sem fer versnandi eða hefur ekki veriö til staðar áöur. Hættan á alvarlegum aukaverkunum í vélinda virðist vera meiri hjá sjúklingum sem ekki taka alendrónat inn á réttan hátt
og/eöa halda áfram að taka inn alendrónat eftir aö einkenni koma fram sem benda til ertingar í vélinda. Það er mjög mikilvægt að sjúklingar fái fullnægjandi leiðbeiningar um það hvernig
beri að taka lyfið inn og að þeir skilji þær til hlítar (sjá Skammtar og lyfjagjöf). Upplýsa skal sjúklinga um að sé leiðbeiningunum ekki fylgt geti það aukið hættu á vandamálum í vélinda.
Þrátt fyrir að ekki hafi komið fram aukin áhætta í víðtækum klínískum rannsóknum, hafa maga- og skeifugarnarsár í sjaldgæfum tilvikum verið skráö, við almenna notkun lyfsins, sum
alvarleg og með fylgikvillum. Orsakasamband hefur samt ekki verið útilokað. Sjúklingar skulu fá leiðbeiningar um hvað þeim beri að gera gleymi þeir að taka skammt af Fosamax, en þeir
skulu taka töflu strax morguninn eftir að þeir muna eftir því. Ekki skal taka tvær töflur sama daginn, en halda skal áfram að taka eina töflu einu sinni í viku á þeim degi sem upphaflega
var valinn. Alendrónat er ekki ráðlagt fyrir sjúklinga með skerta nýrnastarfsemi þegar GFR er minna en 35 ml/mín (sjá Skammtar og lyfjagjöf). íhuga skal aðrar orsakir beinþynningar en
östrógenskort og aldur. Leiðrétta þarf lágt kalkgildi í blóði áður en meðferð með alendrónati er hafin (sjá Frábendingar). Aðrar truflanir á efnaskiptum (svo sem D-vítamínskort) þarf einnig
að meðhöndla á árangursríkan hátt. Þar sem alendrónat tekur þátt í að auka steinefni í beinum, getur minniháttar lækkun í styrk kalks og fosfats í sermi komið fram, sérstaklega hjá sjúk-
lingum sem fá sykurhrífandi barkstera (glucocorticoids), en þeir eiga á hættu að kalk frásog minnki. Mikilvægt er því að tryggja aö sjúklingar sem taka sykurstera fái nægjanlegt kalk og
D-vítamín.
Milliverkanir: Mjög líklegt er að matur og drykkur (þ.á m. sódavatn), kalk, sýrubindandi lyf og önnur lyf dragi úr frásogi alendrónats séu þau tekin inn samtímis því. Því eiga sjúklingar að
láta a.m.k. hálfa klukkustund líða frá því að þeir taka inn alendrónat, þar til þeir taka inn önnur lyf (sjá Skammtar og lyfjagjöf og Lyfjahvörf). Ekki er búist við neinum öörum milliverkunum
sem hafa klíníska þýðingu. Sumir sjúklinganna í klínískum rannsóknum fengu östrógenmeðferð (í leggöng, um húð eða til inntöku) á meðan þeir voru á alendrónat meðferð. Engar
aukaverkanir komu fram í tengslum við þessa samhliða meðferö. Þó að ekki hafi verið gerðar sérstakar rannsóknir á milliverkunum var alendrónat notaö samhliða fjölda annarra algengra
lyfja í klínískum rannsóknum, án nokkurra klínískra einkenna um aukaverkanir. Meðganga og brjóstagjöf: Fullnægjandi upplýsingar um notkun alendrónats á meðgöngu liggja ekki fyrir.
Rannsóknir á dýrum benda ekki til beinna skaðlegra áhrifa m.t.t. meðgöngu, fósturþroska eöa þroska eftir fæðingu. Þegar alendrónat var gefiö rottum á meðgöngu olli það erfiðleikum við
got í tengslum við lágt kalkgildi í blóði. Af þessum orsökum ætti ekki að nota alendrónat á meðgöngu. Ekki er vitaö hvort alendrónat skilst út í brjóstamjólk. Því ættu konur með börn á
brjósti ekki að nota alendrónat.
Akstur og stjórnun vinnuvéla: Engin áhrif á aksturshæfni eða hæfni til að stjórna vélbúnaöi hafa komiö fram. Aukaverkanir: Algengar (>1%): Meltingarfæri: Kviðverkir, meltingar-
truflanir, hægðatregða, niðurgangur, vindgangur, vélindasár*, blóð í hægðum (melaena), kyngingarörðugleikar*. uppþemba, súrt bakflæði, ógleði. Stoðkerfi: Verkir í stoðkerfi (beinum,
vöðvum, liðum). Taugakerfi: Höfuðverkur.
Sjaldgæfar (0,1-1%): Almennar: Útbrot, roöi. Meltingarfæri: Ógleði, uppköst, bólga í magaslímhúð, bólga í vélindaslímhúð*, fleiöur í vélinda*. Mjög sjaldgæfar (<1%): Almennar:
Ofnæmisviðbrögð þ.á m. ofsakláði og ofsabjúgur. Útbrot ásamt Ijósnæmi. Meltingarfæri: Þrengslamyndun í vélinda*, sár í munnkoki*, rof, sár eða blæöingar í efri hlutameltingarvegar, en
ekki er hægt að útiloka að um orsakasamband sé að ræða. Sérhæfð skilningarvit: Æöahjúpsbólga (uveitis). * Sjá Varnaðarorö og varúðarreglur og Skammtar og lyfjagjöf. Niðurstöður
blóðrannsókna: í klínískum rannsóknum kom fram tímabundin, væg, einkennalaus lækkun á kalsíum- og fosfatgildum í blóði hjá u.þ.b. 18% og 10% sjúklinga í meðferð meö 10 mg/dag af
alendrónati, en hjá u.þ.b. 12% og 3% þeirra sem fengu lyfleysu. Þrátt fyrir það var tíöni kalsíumlækkunar í < 8,0 mg/dl (2,0 mmól/l) og fosfatlækkunar í < 2,0 mg/dl (0,65 mmól/l) svipuð
hjá báöum hópunum.
Ofskömmtun: Of lágt kalsíumgildi í blóði, of lágt fosfatgildi í blóði og aukaverkanir í efri hluta meltingarvegar, s.s. magaóþægindi, brjóstsviði, bólga í slímhúð í vélinda, bólga í maga-
slímhúö eða sár geta hlotist af inntöku of stórra skammta. Engar sértækar upplýsingar eru fyrir hendi um meðferð vegna ofskömmtunar alendrónats. Gefa skal mjólk eða sýrubindandi lyf
til þess aö binda alendrónat. Vegna hættu á ertingu í vélinda skal ekki framkalla uppköst og sjúklingurinn ætti að sitja eða standa uppréttur. Pakkningar og verð (október, 2001): 4 stk.
5417 kr; 12 stk. 14076 kr.Afgreiöslutilhögun: Lyfseöilsskylda. Greiðsluþátttaka: E. Handhafi markaðsleyfis: Merck Sharp & Dohme, B.V., Haarlem, Holland. Umboðsaðili á íslandi:
Farmasía ehf, Síðumúla 32, 108 Reykjavík.
278 Læknablaðið 2002/88