Læknablaðið - 15.10.2005, Síða 51

UMRÆÐA & FRÉTTIR / BRÉF TIL BLAÐSINS
Mynd 1. Vísindagreinar fjögurra höfunda, tveggja íslenskra og tveggja erlendra Nóbelsverðlaunaliafa, hafa veriðflokk-
aðar eftir fjölda tilvitnana. Byggt er á gögnum úr Web of Science (ISI), „generalsearch" og „cited reference search“.
Mynd A sýnir greinar eftir tilvitnunum (0-20, 21-40 osfrv.), mynd B (framhald af\ með breyttum ásum) greinar eftir
tilvitnunum (100-200, 200-400 osfrv.að 1000) og >1000. Greinar frá 2005 eru ekki teknar með en tilvitnanirnar annars
taldar í allar greinar höfundanna. Höfundur 1 (opnir ferhyrningar) var á 208 birtum greinum með 3033 tilvitnanir, höf.
II (fylltir tíglar) 155 greinar, 6918 tilvitn., höf. III (fylltir þríhyrningar) 100 greinar, 7615 tilvitn. og höf. IV (opnir hríngir)
276 greinar, 4693 tilvitn. Ljóst er að 60-80% greina fá minna en 40 tilvitnanir og greinar með meira en 800 tilvitnanir eru
afar fágœtar. Slíkar greinar eru því afbrigðileg tilvik sem gera verður grein fyrir sérstaklega. Það kynni því að vera besti
vitnisburðurinn um ágœti höfunda að líkjast Nóbelsverðlaunahöfum í dreifingu tilvísana á greinar þeirra. Lesendum er
látið eftir að finna Nóbelsverðlaunahafana.
gera ekki skarpan greinarmun á klínískum greinum
og öðrum greinum sem fást við grundvallar (basic)
rannsóknir. Eru t.d. greinar um gen, prótein eða
frumulíffræði alltaf klínískar eða bara stundum?
Af greininni (1) má ætla að há tíðni tilvitnana
í íslenskar vísindagreinar sé ekki marktækt hærri
en slík tíðni margra annarra þjóða. Þetta byggist á
því að almennt hafa um 90% vísindagreina innan
við 100 tilvitnanir og örfáar (<1%) meira en 800
(mynd 1, A og B) og ber ekki að nota meðaltal til
samanburðar í slíkum tilfellum eins og fram kemur
í athugasemd við greinina (5). Ef einhver breyting
yrði á meðferð mest tilvitnuðu (sjá heimildaskrá)
„skandinavísk-íslensku og bresk-íslensku“ grein-
anna þriggja (2-4) í tölulegri úrvinnslu gæti það haft
afdrifaríkar afleiðingar fyrir tilvísunartíðni hinna til-
tölulega fáu „íslensku" greina í „clinical medicine“
þótt sú breyting hreyfði lítt við tilvísunartfðni hjá
stærri þjóðum. Stórar yfirlýsingar um tilvitnanatíðni
eru því varhugaverðar.
Loks blasir það við eftir því hvernig reiknað er
og ekki er gerð grein fyrir í umræddri grein (1) að
ef allir þrír fslensku læknarnir sem voru höfundar
að mest tilvitnuðu greininni hefðu fengið inni hjá
höfundum greinarinnar (1) með sínar tilvitnanir
hver, þá hefðum við verið með ennþá meiri yfir-
burði í tilvitnunum meðal þjóða heims. Ef til vill
grunsamlega yfirburði? Hvað skyldu t.d. Svíar (9,0
millj., 47 sjúkrasetur) og Norðmenn (4,6 millj., 22
sjúkrasetur) með miklu fleiri höfunda á þessari
grein hafa fengið há meðaltöl tilvitnana ef þeir
hefðu fengið sömu hlutfallslega aðild að greininni
(1) og Islendingar? Pað hefði styrkt umrædda grein
Læknablaðsins verulega ef slíkar kannanir hefðu
verið gerðar á áhrifum mest tilvitnuðu greinarinnar
hjá þessum þjóðum, en höfundar hennar voru ein-
göngu frá Norðurlöndunum? Með vandaðri vinnu-
brögðum hefði síðan mátt senda umrædda grein
til birtingar í „Ugeskrift for læger“ t.d. og þannig
kynna dugnað Islendinga fyrir alheimi en ekki bara
hlakka sjálfir yfir eigin ágæti. Leyfa öðrum að hlæja
með okkur eða hlæja að okkur ef þeim sýndist svo?
Ugeskrift for læger er inni í tölvugagnagrunnunum
ISI og SCI þangað sem Læknablaðið sækist eftir að
komast, og því áhugavert að vita hvort slík blöð eru
tilbúin til að birta títtnefnda grein. Ósennilegt er að
hún yrði tekin til birtingar í slíkum blöðum óbreytt
en auðvitað mætti reyna það í byrjun til að sjá hvar
Læknablaðið stendur m.t.t. birtingarhæfni greina.
Aðeins ein athugasemd út af greininni hefur
borist Læknablaðinu (5). í svari (6) viðurkenna
höfundar að 60% af tilvitnunum í íslenskar greinar
séu vegna þeirra þriggja „fjölhöfunda og fjölsetra“
greina sem að framan er getið (2-4). Nokkurs mis-
skilnings gætir þó í svari (6). í athugasemd (5) var
birt athyglisverð könnun sem sýndi að eftir því sem
heimildir í greinum væru fleiri, þeim mun líklegri
væru þær greinar til að fá fleiri tilvitnanir. I raun
er þetta í samræmi við það sem getið er í greininni
(1) að yfirlitsgreinar sem byggja á mun fleiri heim-
ildum fá mun fleiri tilvitnanir, þótt þar sé ekki að
finna nýjar uppgötvanir eða þekkingu. Svargreinin
Læknablaðið 2005/91 767