Læknablaðið - 15.01.2008, Blaðsíða 39

Ú R
UMRÆÐUR 0 G FRÉTTIR
PENNA STJÓRNARMANNA LÍ
Fyrsta sérverslun á íslandi
með dauðra manna bein
Elínborg
Bárðardóttir
formaður Félags íslenskra
heimilislækna
elinborgb@simnet. is
Stjórn LÍ
Birna Jónsdóttir, formaður
Sigurður E. Sigurðsson,
varaformaður
Sigurveig Pétursdóttir,
gjaldkeri
Sigríður Ó. Haraldsdóttir,
ritari
Elínborg Bárðardóttir
Kristján G. Guðmundsson
Ragnar Freyr Ingvarsson
Sigurður Böðvarsson
Þórarinn Guðnason
í pistlunum Úrpenna
stjórnarmanna LÍ birta
þeir sínar eigin skoðanir
en ekki félagsins.
Félag íslenskra heimilislækna (FÍH) var stofn-
að 1978 og á því 30 ára afmæli á árinu. í tilefni
afmælisins ákvað stjóm félagsins að safna saman
gögnum um sögu heimilislækninga á íslandi til
varðveislu á viðeigandi hátt. Vonumst við til að sú
vinna auðveldi komandi kynslóð að skrifa sögu
félagsins þegar það verður tímabært.
í Læknablaðinu (nóvember 2007) var áhuga-
verður pistill Ólafs Þ. Jónssonar læknis og Braga
Þ. Ólafssonar um ævisögur og endurminningar
lækna. Samkvæmt samantekt þeirra á flestu sem
gefið hefur verið út um það efni sýnist mér að það
séu mestar líkur á að skrifa endurminningar sínar
ef maður er læknir og heitir Bjarni, Jón, Björn,
Ólafur eða Guðmundur. Aðeins ein kona komst
á listann en þess ber þó að geta að afar fáar konur
voru í læknastétt fyrir 1950 eins og réttilega er
bent á í greininni. Mér fannst það einnig broslegt
að sagnfræðingar hafa skipt sjálfsævisögum niður
í hina ýmsu flokka, þ.á.m. sjálfsdýrkunarrit, rétt-
lætingarrit, fortíðarglýjurit, játningarit, pólitísk
sjálfssögurit, uppgjörsrit, áróðursrit, lífsferilsrit,
lífsreynslusögur og verðmætavörslurit auk fleiri
tegunda. Verðmætavörslurit finnst mér hljóma
best hvað svo sem það nú þýðir nákvæmlega. Ég
hef sjálf sótt í að lesa ævisögur lækna og pistla
eftir löngu liðna lækna og fundist það fróðleg
og skemmtileg lesning. Að lesa sér til um fortíð-
ina er hollt að mínu mati, það vekur með manni
hógværð í nútíðinni sem er nauðsynleg framtíð-
inni. Mjög líklega munu læknar framtíðarinnar
undrast hvernig við notum geðlyf í dag á sama
hátt og við í dag hleypum brúnum yfir vatns-
kúrum og föstum sem margir geðlæknar höfðu
óbilandi trú á í byrjun síðustu aldar. Safn ritsmíða
Vilmundar Jónssonar landlæknis get ég t.d. nefnt
sem skemmtilega lesningu. Vilmundur skrifaði
m.a.: „að gagnvart flestum sjúkdómum standi
læknar eins og veðurfræðingar gagnvart veðr-
inu og flestir sjúkdómar sem á annað borð batna,
batna án kraftaverka á svipaðan hátt og vont
veður snýst í gott". Þessi orð voru skrifuð 1933
og ollu töluverðri úlfúð meðal lækna en það var
í þeim sannleikur þá og 75 árum síðar er ennþá
í þeim sannleikskorn. Ég mæli einnig með lestri
um fyrirtækið Mannabein SF í bók Páls Kolka
„Úr myndabók læknis", þar sem segir frá fyrstu
sérverslun á íslandi með dauðra manna bein, frek-
ar sérstök frásögn og stórskemmtileg.
Saga heimilislækninga er nátengd sögu sam-
félagslegrar hugsjónar og hugmynda um vel-
ferðarkerfið og þróaðist samkvæmt norrænni
fyrirmynd að mestu, þó að Bretar hafi einnig haft
svipaðar hugmyndir. Með tilkomu sjúkrasam-
laga og stofnunar Tryggingarstofnunar ríkisins
(1936) var í raun lagður grunnur að því að sjúk-
lingar hefðu sinn eigin heimilislækni og fengju
þannig samfellda persónulega læknisþjónustu.
Heilsuverndarstöðin var stofnuð 1953 og síðan
fylgdu Islendingar öðrum þjóðum í umræðu um
almennar lækningar og skort á almennum lækn-
um. Boðskapur og áhrif 68-kynslóðarinnar hafa
líklega líka ýtt undir hugmyndir um samhyggju
og það að bjóða hefðbundnu stjórnkerfi og hugs-
unarhætti byrginn og úr þeim jarðvegi spruttu
menn eins og Ólafur Mixa sem varð síðan fyrstur
íslenskra lækna til að fá sérfræðiviðurkenningu í
heimilislækningum 1971. A áttunda áratugnum
þróaðist síðan hugmyndafræði heimilislækninga
á íslandi. Megininntak hennar var að frumheilsu-
gæsla væri grunnur góðrar heilbrigðisþjónustu
og samfella væri mikilvægasta forsenda vandaðra
heimilislækninga. Heimilislæknir hefði samfélags-
lega ábyrgð ekki síður en ábyrgð gagnvart skjól-
stæðingi sínum. Góð heilsugæsla var einnig talin
þarfnast menntaðra heimilislækna sem byggðu
grunn sinn á fræðilegri nálgun sem styddist við
vísindavinnu og þróunarvinnu. Auk þess hefðu
heimilislæknar þörf fyrir sömu virðingu og laun
og aðrir sérfræðingar. Þessi hugmyndafræði hefur
í raun staðist tímans tönn, er ennþá í fullu gildi,
en það er þó full ástæða til að standa vörð um
hana og það gerum við m.a. með því að varðveita
sögu hennar. Félag íslenskra heimilislækna hefur
stigið fyrsta skrefið eins og fram hefur komið
til varðveislu sögu heimilislækninga. Það er því
ærin ástæða til að hrósa félaginu fyrir framsýni og
dugnað enda hefur það sýnt sig á undanförnum
áratugum að FÍH hefur unnið brautryðjendastarf
í mörgum málum, m.a. kennslu- og gæðamálum,
og stutt dyggilega við rannsóknir heimilislækna.
Félagsmenn, þ.e. heimilislæknar íslands, hafa
sýnt mikinn félagsþroska, samheldni og dug í bar-
áttu sinni fyrir uppbyggingu heimilislækninga á
íslandi. Til hamingju, FÍH, með 30 ára afmælið.
LÆKNAblaðið 2008/94 39