Læknablaðið - 15.01.2008, Blaðsíða 14

FRÆÐIGREINA
LIFRARBÓLGA
R
C
Tafla 1. Gráðun (bólgudrepsstuðull) bólgu í Ufrarsýnum.
Bólga (gráðun) Fjöldi %
0 - Engin 2 2,1
1-3 - Mjög væg 66 68
4-6 - Væg 25 25,8
7-9 - Meðal 4 4,1
97 100
aldur við smit, áfengisneysla og samhliða smit
af HIV eru dæmi um þætti sem stuðla að þróun
skorpulifrar. Rannsóknir benda hins vegar ekki til
að arfgerð veirunnar eða veirumagn í blóði hafi
áhrif á þróun skorpulifrar (1, 4).
Lifrarsýni gegnir lykilhlutverki við mat á horf-
um sjúklinga sem greinst hafa með lifrarbólgu C.
Með skoðun lifrarsýnis er hægt að meta magn og
útbreiðslu bólgu og bandvefs. Því meiri sem bólga
og /eða bandvefsmyndun er því meiri líkur eru á
þróun skorpulifrar (5).
A Islandi greinast árlega nokkrir tugir einstak-
linga með lifrarbólgu C og heildarfjöldi greindra
er nú rúmlega 1000. Meirihluti þeirra sem greinast
eru sprautufíklar (6, 7). Lifrarbólga C hefur ekki
verið mikið rannsökuð hér á landi en fyrsta rann-
sóknin á þessum sjúkdómi birtist í Læknablaðinu
árið 1993 (8).
Tilgangur þessarar rannsóknar var að kanna
meinafræðilega þætti í vefjasýnum úr lifur sjúk-
linga með lifrarbólgu C, einkum bólguvirkni og
bandvefsmyndun og athuga tengsl við klíníska
þætti.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknarpýði og hönnun rannsóknar
Rannsóknin var aftursæ og náði til allra þeirra
sem greinst höfðu með lifrarbólgu C og farið
höfðu í lifrarsýnistöku á tíu ára tímabili 1991 til
2001. Skilmerki fyrir greiningu á lifrarbólgu C var
að mótefni (anti-HCV antibodies) og kjarnaefni
(RNA) veirunnar væri mælanlegt í sermi. Þessir
einstaklingar voru fundnir með leit í tölvu-
skrám Rannsóknarstofu Háskólans í meinafræði
á Landspítala að þeim sem einstaklingum sem
farið höfðu í lifrarsýnistöku og greinst höfðu með
lifrarbólgu C. Einnig voru athugaðar skrár meina-
fræðideildar Fjórðungssjúkrahússins á Akureyri
(FSA), Vefjarannsóknarstofunnar Álfheimum 74
og smitsjúkdómadeildar Landspítala. Við öflun
klínískra upplýsinga voru kannaðar sjúkraskrár á
Landspítala, FSA og í Læknasetrinu í Mjódd.
Ur sjúkraskrá var aflað upplýsinga um kyn,
aldur, greiningarár, smitár eða áætlað smitár,
áætlaðan smittíma, smitleið, einkenni, samhliða
sýkingar og lifrarpróf. Skráning á áfengisneyslu
reyndist of takmörkuð til að unnt væri að hafa
þann þátt með í rannsókninni. Aldur við smit var
áætlaður fyrsta ár sprautunotkunar eða það ár
sem blóð- eða blóðhlutagjöf átti sér stað.
Við athugun á lifrarprófum voru skráð
amínótransferasagildi (alanine aminotransferase;
ALAT og/eða aspartate aminotransferase; ASAT)
sem næst þeim tíma sem lifrarsýni var tekið.
Sjúklingum var skipt í fjóra hópa eftir gildum
lifrarprófa: 1. Engin hækkun (<35-40U/L), 2.
Einföld hækkun (35,40-80U/L), 3. Tvöföld hækkun
(80-120U/L) og 4. Þreföld hækkun eða meiri
(>120U/).
Við rannsókn á samhliða sýkingum var athug-
að hvort sjúklingar væru smitaðir af lifrarbólgu B
(HBsAg jákvæðir) eða hefðu merki um eldri sýk-
ingu (HBsAg neikvæðir, anti-HBcAg jákvæðir). Ef
HIV smit var þekkt var það einnig skráð.
Vefjasýni frá lifur höfðu verið hert í forma-
líni og meðhöndluð á hefðbundinn hátt til
vefjarannsóknar. Öll sýni voru lituð með HE litun
(hematoxilyn-eosin), járnlitun, reticulin litun,
PAS-litun og bandvefslitun (Masson-Trichrome
litun). Lifrarsýnin voru metin með tilliti til ýmissa
vefjafræðilegra þátta. Sýni voru öll skoðuð af sama
meinafræðingnum (JGJ) ásamt læknanema (PSP).
Meinafræðingur hafði ekki aðrar upplýsingar um
sjúklinga en þær að þeir væru með lifrarbólgu C.
Sú vefjafræðilega greiningaraðferð sem notuð
er við mat á bólgu byggist á endurbættri HAI-
flokkun (histological activity index) eða gráðun
(9). Reiknaður er heildar-bólgudrepstuðull á
bilinu 0-18. Við rannsóknina var sjúklingum skipt í
eftirfarandi flokka eftir bólgudrepstuðli: a) HAI 0,
engin bólga b) HAI1-3, mjög væg bólga c) HAI4-6,
væg bólga d) HAI 7-9, meðal bólga. Ekki reyndist
þörf á fleiri flokkum þar sem enginn sjúklinganna
hafði bólgudrepstuðul hærri en 8. Vefjafræðileg
stigun frá 0-6 lýsir aftur á móti bandvef í lifrinni
og skorpulifur (8) og er einnig skipt upp í flokka:
a) 0-1, engin eða mjög væg bandvefsmyndun b)
2-3, væg bandvefsmyndun c) 4-5, meðal-mikil
bandvefsmyndun d) 6, skorpulifur.
Við mat á vefjasýnum voru einnig metnir
vefjafræðilegir þættir sem stundum fylgja eða
einkenna lifrarbólgu C en þeir eru: Eitilfrumu-
samsöfn (lymphoid follicles), gallgangaskemmdir,
fituumbreyting lifrarfrumna og jáminnihald.
Aðferðir við blóðvatnspróf
Við athugun á lifrarbólgu C mótefni var notað
„enzyme immunoassay". Kjarnaefni var mælt
með PCR tækni Amplicor (Roche Diagnostics
Systems, Branschburg NJ).
1 4 LÆKNAblaðið 2008/94