Læknablaðið - 15.01.2008, Blaðsíða 54

UMRÆÐUR 0 G FRÉTTI
LYFJAIÐNAÐURINN OG
R
ÞRÓUNARLÖND
Rammi 5. Nokkur samvinnuverkefni é sviði lyfjaþróunar undir formerkjum PPP.
• Accelerating Access Initiative stíSan 2001
O Merck o.fl. fýrirtæki í samvinnu við UNAIDS, WHO, UNICEF, UNFPA og IBRD
O HIV smit og eyðni
• Global Alliance for TB Drug Development
• Global Alliance for Vaccines and Immunization
O lifrarbólga, lungnabólga og gulusótt
• International AIDS Vaccine Initiative
O Þróun bóluefnis, stutt af IBRD, einkaaðilum og níu þjóðríkjum
• Medicines for Malaria Venture
O Rannsóknir á malaríuvörnum
• Drugs for Neglected Diseases Initiative
O Læknar án landamæra (MSF) o.fl.
o Einstök samvinna mismunandi aöila
O F.o.f. Sjúkdómar hinna fátæku
■ Sjúkdómar af völdum kínetoplastíöa og annarra smásærra sníkjudýra
(Chagas t.d.)
Rannsóknir sýndu fram á að það gæti nýst
gegn sníkjudýrasjúkdómnum árblindu (sem
berst með þráðormi, Oncliocerca volvulus). Ljóst
var að enginn markaður væri til fyrir ódýrt lyf
sem einkum nýttist í lyfjagjöf einu sinni á ári til
handa fátæku fólki. Merck ákvað að gefa lyfið
og því hefur síðan verið dreift af alþjóðlegum
stofnunum.
• Glaxo-Wellcome hét því að gefa eina milljón
meðhöndlanir með malaríulyfinu Malarone,
ef hægt væri að skilgreina leiðir til að finna þá
einstaklinga sem væru í mestri þörf frekar en
þá sem gætu borgað. Rannsóknir í Afríku hafa
sýnt fram á að unnt er að greina með einföldum
hætti þá einstaklinga sem eru ónæmir fyrir
öðrum malaríulyfjum.
ara leiða eru starfræktir í nágrannalöndum okkar
fjárfestingarsjóðir sem leggja fjármagn til fjárfest-
inga í þróunarlöndum (29).
Með samstarfi hins opinbera og einkageirans
undir formerkjum PPP er hægt að vinna saman
að verkefnum og auka þannig skilvirkni og hag-
kvæmni ákveðinna verkefna, án þess að tapa
því lögmæti og því gegnsæi sem opinber rekstur
grundvallast á. PPP fellur og að einu þúsald-
armarkmiða Sameinuðu þjóðanna, sem einmitt
kveður á um aukna samvinnu þessara tveggja
geira á sviði þróunarmála. Þó nokkur alþjóðleg
verkefni hafa verið sett af stað á grunni svona
samvinnu, ekki síst á sviði heilbrigðismála, eins og
sjá má á ramma 5 (24). Því er jafnvel haldið fram
að eitt grundvallareinkenni framkvæmdaáætlana
sem leitt hafa til mælanlegs árangurs á sviði heil-
brigðismála á undanförnum árum hafi verið að
þær byggist á samstarfi einkageirans og opinberra
aðila (30). Hérlendis er umræðan um möguleika
þessarar nálgunar í þróunargeiranum vaxandi, til
dæmis var haldin ráðstefna í maí 2007 um aðkomu
einkageirans að þróunarmálum2.
Á síðustu árum hefur samstarfi iðnaðarins við
hjálparstofnanir vaxið ásmegin. Stór hluti af þeim
samvinnuverkefnum sem nú hafa verið sett í gang
eru undir handleiðslu Sameinuðu þjóðanna og
WHO. En það eru einnig til dæmi um gjafmildi
lyfjafyrirtækja sem gagnast hafa í baráttu gegn
algengum, lífshættulegum sjúkdómum í þróun-
arlöndum (30):
• Eftir að hafa þróað tvíkvíslaðar nálar sem auð-
velda þjálfun þeirra sem sjá um bólusetningar
og bæta tækni við bólusetningar, gaf Wyeth
Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni einkaleyfið
á tækninni án endurgjalds.
• Merck hafði þróað lyf, Mectizan, sem nýttist
gegn sníkjudýrum sem leggjast á hjörtu hunda.
2 Sjá www.iceida.is/islenska/radstefnurogfundir/Undirflokkur/
Lokaorð
Hverjar eru samfélagslegar skyldur lyfjafyrirtæk-
is? Hafa slík fyrirtæki skyldur umfram önnur sem
starfa á almennum markaði - og breytast skyld-
urnar eftir því hvar starfsemin fer fram? Þessum
spumingum er ekki auðsvarað. Það er auk þess
varhugavert að stilla einkafyrirtækjum, á hvaða
sviði sem þau starfa, upp sem eðlislægum óvinum
almennings.
Lyfjafyrirtæki eiga í margþættum samskiptum
við almenning, í þróunarlöndum jafnt og iðnríkj-
um. Þegar hagsmunir fyrirtækja og einstakra
samfélagshópa fara ekki saman kemur til kasta
innlendra og alþjóðlegra opinberra stofnana að
leysa úr ágreiningi. Þá er mikilvægt að þær séu
vandanum vaxnar.
Ef til vill bera lyfjafyrirtæki engar samfélags-
legar skyldur umfram önnur fyrirtæki. Þeir sem
standa að lyfjafyrirtækjum bera þó ekki minni
skyldur en aðrir til að leitast við að láta gott af sér
leiða og haga starfsemi sinni í samræmi við þau
almennu siðferðilegu norm sem gilda um allar
athafnir manna.
Árið 2002 birtist áskorun OXFAM, VSO og
Save the Children til lyfjafyrirtækja um samfélags-
lega ábyrgð gagnvart þróunarlöndum. Bent var á
að heilbrigðisvandamál sem þróunarríki standa
frammi fyrir séu ógnvekjandi og standi uppbygg-
ingu fyrir þrifum. Samstarf einkaaðila í lyfjageir-
anum, opinberra stofnana og frjálsra félagasam-
taka opnar margvíslega möguleika til þess að hafa
jákvæð áhrif á alþjóðleg heilbrigðismál. Hér á landi
má merkja aukinn áhuga einkaaðila á því að sinna
málefnum þróunarlanda með einum eða öðrum
hætti. Öflug rannsóknar- og framleiðslufyrirtæki í
lyfjageiranum, ásamt heilbrigðisstarfsmönnum og
vísindamönnum hafa mýmörg tækifæri til að láta
gott af sér leiða.
54 LÆKNAblaöið 2007/93