Læknablaðið - 15.05.2010, Qupperneq 12

Efniviður og aðferðir
FRÆÐIGREINAR
Irannsóknir
Mynd 2. Flæðiritið sýnir
hvernig lokafjöldinn, 66
sjúklingar, varfenginn. í
rauðu kössunum er fjöldi
þeirra sem ekki voru teknir
með í rannsóknina. í næst
efslu línunni má sjá að
21 vefjasýni var ekki gilt
í rannsóknina. Um var
að ræða hálskirtla eða
Actinomyces sem aðeins sást
á yfirborði slímhúðar. Neðsti
rauði kassinn stendur
fyrir 24 tiifelli sem ekki
töldust giid í rannsóknina,
þar af uppfyiltu 11 ekki
greiningarskilmerki, 12
voru ranglega skráð og í
einu tilfelli fundusl engar
upplýsingar í sjúkragögnum
um téða sýkingu.
vegar mjög sjaldgæf sem helst í hendur við aukna
sýklalyfjanotkun, en sýkillinn er mjög næmur
fyrir mörgum tegundum sýklalyfja.5 í Hollandi
og Þýskalandi á sjöunda áratug síðustu aldar var
nýgengi 1 tilfelli /100.000 íbúa á ári1 en 0,33 tilfelli
á hverja 100.000 íbúa í Cleveland í Bandaríkjunum
á níunda áratugnum.3
Af öllum staðsetningum geislagerlabólgu er
háls og andlit algengust, eða 32-55%.6-7 f um 15%
tilvika kemur sýkingin fram í brjóstholi'-5 en að-
eins oftar í kviðarholi eða í 20-30% tilfella.1-6 Æ
fleiri tilfelli af geislagerlabólgu í kviðarholi má
rekja til útbreiðslu frá legi í framhaldi af lykkju-
notkun.1 Það skýrir hvers vegna sýkingar í grind-
ar- og kviðarholi virðast færast í vöxt á meðan
sjúkdómurinn er á undanhaldi annars staðar.8
Aðrir sýkingarstaðir en þeir sem hér hafa verið
nefndir eru sjaldgæfir. Þó ber að nefna sýkingar í
miðtaugakerfi sérstaklega, en þær eru afar skæðar
og eru jafnan tilkomnar vegna meinvarps eða út-
breiðslu frá hálsi og andliti/
Á íslandi hefur sex sjúkratilfellum geislagerla-
bólgu verið lýst.10-12 í ljósi þess að faraldsfræði
sýkingarinnar hefur ekki verið rannsökuð hér á
landi var ákveðið að kanna sjúkdóminn nánar
með tilliti til faraldsfræði, klínískra einkenna,
staðsetningar, meðferðar og afdrifa.
Tafla I. Staðsetning sýkingar auk kynjaskiptingar og meðalaldurs.
Einstaklingar % eftir staðsetningu Meðalaldur
Staðsetning % af heild Konur Karlar Ár
Háls og andlit 42% (28) 43% (12) 57% (16) 39
Táragöng 14% (9) 67% (6) 33% (3) 61
Brjósthol 2% (1) - 100% (1) 52
Kviðarhol 11% (7) 29% (2) 71 % (5) 48
Grindarhol 32% (21) 100% (21) - 44
Samtals 100% (66) - - 45
Sjúkratilfelli og skilgreiningar
Leyfi fengust frá Vísindasiðanefnd og Persónu-
vernd auk þess sem lækningaforstjórar á Land-
spítala, Fjórðungssjúkrahúsinu á Akureyri, sjúkra-
húsinu og heilsugæslustöðinni á Akranesi og
Fjórðungssjúkrahúsinu á ísafirði gáfu leyfi til
að leita mætti í gagnagrunnum stofnananna.
Leitað var afturvirkt eftir tölvuskráðum grein-
ingarkóðum fyrir geislagerlabólgu (ICD-10 A42
og ICD-9 B39) á Landspítala, Akureyri, Akranesi
og á ísafirði tímabilið 1984-2007. Á ísafirði
var einungis hægt að leita tölvutækt til ársins
1994. Einnig var leitað eftir vefjasýnum með
tölvuskráðum SNOMED-númerum (DOlll og
E1070) hjá meinafræðideildum Landspítala og
Akureyrar og á vefjarannsóknarstofunni Glæsibæ.
Greiningartöf var skilgreind sem tíminn sem leið
frá fyrstu einkennum þar til rétt greining fékkst.
Klíntskar upplýsingar og vefjameinafræði
Klínískar upplýsingar voru fengnar úr sjúkra-
skrám sjúklinga auk þess sem haft var samband
við um 20 lækna á stofum ef upplýsingar vantaði.
Sýkingum var skipt niður eftir staðsetningu: a)
á höfði og hálsi, b) í táragöngum, c) brjóstholi,
d) kviðarholi og e) grindarholi. Sýkingar í tára-
göngum voru ekki flokkaðar með sýkingum á
höfði og hálsi þar sem þessir hópar voru um margt
ólíkir.
Öll vefjasýni voru yfirfarin til að staðfesta
vefjameinafræðilega greiningu.
Greiningarskilmerki
Höfundar mótuðu greiningarskilmerki í fimm
liðum fyrir þessa rannsókn og þurftu sjúklingar að
uppfylla tvö þeirra. Nauðsynlegt var að það fyrsta
sem hér er talið upp væri uppfyllt sem og eitt af
hinum fjórum.
1. Nauðsynlegur þáttur. Smásjárskoðun eða ræktun
sem sýnir fram á geislagerla í sýni sem tekið er innan
við slímhúðarvarnir.
2. Auk þess einn af fjórum eftirfarandi þáttum:
a) Klínísk einkenni, annaðhvort a) frá því líffæri sem
sýnið er tekið úr, eða b) almenn einkenni um sýkingu
ef engar aðrar skýringar eru líklegri.
b) Myndrænar breytingar er benda til ífarandi sýkingar,
fistilmyndunar eða ígerðar, eða sambærilegar breyt-
ingar sem lýst er við rannsókn (exploration) eða
aðgerð.
c) Bólgubreytingar samkvæmt blóðrannsóknum sem
ekki eiga sér aðrar skýringar.
d) Aðskotahlutur á sýkingarstað.
Úrvirinsla og tölfræði
Upplýsingar um mannfjöldatölur sem notaðar
324 LÆKNAblaðið 2010/96