Læknablaðið - 15.05.2010, Qupperneq 25

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKNIR
Yfirgnæfandi meirihluti eða 90% (95% öryggisbil
85,7-93,9) töldu að tilvísanir myndu leiða til
meiri fyrirhafnar og/eða auka hjá sér kostnað. Af
aðspurðum voru 67% sem fóru til sérfræðings í
hjartasjúkdómum meðal annars vegna eftirlits,
25% vegna rannsókna eftir spítaladvöl, 19%
vegna þess að heimilislæknir sendi þá til frekari
greiningar og/eða meðferðar og 8% vegna
boðunar frá hjartalækni eða ritara hans.
Sextíu af hundraði sjúklinga vildu að
sérfræðingur í hjartasjúkdómum sinnti eftirliti
vegna síns hjartasjúkdóms en 35% vildu að bæði
sérfræðingur í hjartasjúkdómum og heimilislæknir
sinntu eftirlitinu.
Sautján af hundraði sjúklinga töldu sig fara
einu sinni á ári til sérfræðings í hjartasjúkdómum
en 37% töldu að þeir færu tvisvar á ári. Tuttugu
og sex af hundraði töldu sig hafa farið þrisvar eða
oftar á ári og 24% sögðust ekki vera í reglulegu
eftirliti.
Rúmlega þriðjungur (N=71) hafði farið til
sérfræðings í hjartasjúkdómum án tilvísunar frá
heimilislækni og lenti þar með í vandræðum með
greiðsluþátttöku sjúkratrygginga. Fjörutíu og
níu af hundraði þeirra vissu ekki að þeir þyrftu
tilvísun, 32% vissu ekki að tilvísun gilti ekki eftir
á, 13% höfðu ekki náð að fá tíma hjá heimilislækni
áður en þeir áttu tíma hjá hjartalækni og 6% höfðu
sjálfir valið að fara án tilvísunar.
Af þeim sem svöruðu voru 46% hjá hjartalækni
meðal annars vegna háþrýstings, 35% vegna
hárrar blóðfitu, 40% vegna hjartsláttaróreglu og
35% meðal annars vegna kransæðasjúkdóms.
Um 60% töldu sig vera nægilega vel upplýsta
um tilvísanakerfið.
Meðalaldur þeirra sem svöruðu spurningalist-
unum var72árog kynjahlutfall j afnt. Af aðspurðum
voru 17% launþegar, 73% ellilífeyrisþegar og
3,8% örorkuþegar. í eigin húsnæði bjuggu 90%
en 3% í leiguhúsnæði, 3% í þjónustuíbúð og 1%
í félagslegri íbúð. Miðgildi tekna var á bilinu
250-399 þúsund kr. á mánuði. Þriðjungur var
með framhalds-, iðn- og starfsmenntun (ekki á
háskólastigi), 22% með háskólamenntun, 16% með
grunnskólapróf sem hæsta menntunarstig og 16%
með gagnfræðapróf. Tveir af þremur aðspurðum
var gift/kvæntur, 19% ekkja/ekkill, 5% fráskilin,
4% ógift/ókvæntur og 3% í sambúð. Fjörutíu og
tveir af hundraði mátu heilsu sína góða eða mjög
góða, 47% sæmilega en 11% slæma eða mjög
slæma.
Mynd 2 sýnir heildarfjölda tilvísana og
læknabréfa milli heimilislækna Heilsugæslunnar
í Efstaleiti og sérfræðinga í hjartasjúkdómum á
árunum 2005 til 2007. Heildarfjöldi læknabréfa
frá hjartalæknum á stofu til heimilislækna jókst
úr 43 fyrir allt árið 2005 í 326 fyrir allt árið 2007,
eða tæplega áttföld aukning á þessu þriggja ára
tímabili.
Heildarfjöldi samskipta (viðtöl, símtöl og
lyfjabeiðnir) þessara 324 einstaklinga á þremur
árum (2005-2007) var samtals 7533. Þeir sem einnig
tóku þátt í að svara spurningalistum höfðu að
meðaltali 5,4 viðtöl á stofu á ári miðað við 4,0 hjá
hópnum sem vildi ekki svara spurningalistunum
(p<0,001). Ekki var marktækur munur á fjölda
símtala. Fjöldi tilvísana á sjúkling á ári var að
meðaltali 0,8 hjá þeim sem samþykktu að svara
spurningalistanum en 0,7 hjá þeim sem tóku ekki
þátt, (p=0,017) og fjöldi læknabréfa á sjúkling
frá sérfræðingi í hjartasjúkdómum 0,8 hjá fyrri
hópnum en 0,6 hjá seinni hópnum (p=0,002).
Mynd 2. Fjöldi
tilvísana til hjartalækna
ogfjöldi læknabréfa
frá hjartalæknum til
heimilislækna viö
Heilsugæsluna Efstaleiti,
Reykjavík á árunum 2005
til 2007.
Umræður
Tilvísanakerfi til sérfræðinga í hjartasjúkdómum
var komið á árið 2006 eftir 22 ára hlé. Rannsókn
okkar á áhrifum og afleiðingum þessara breyt-
inga hófst tæpu ári síðar. Flestir aðspurðra
sjúklinga voru óánægðir með fyrirkomulag til-
vísanakerfisins og töldu því fylgja aukinn kostnað
og meiri fyrirhöfn. Hins vegar var áberandi að
meirihluti sjúklinga taldi æskilegt að upplýsingar
bærust frá hjartalæknum til heimilislæknis þeirra.
Allnokkur hópur sjúklinga taldi ferðum sínum
til heimilislæknis hafa fjölgað við tilkomu
tilvísanakerfisins en fáir töldu að ferðum sín-
um til hjartalæknis hafi fækkað. Tilvísunum
heimilislækna til sérfræðinga i hjartasjúkdómum
fjölgaði verulega í kjölfar kerfisbreytingarinnar
eins og við var að búast. Sömuleiðis fjölgaði
læknabréfum margfalt frá sérfræðingum í hjarta-
sjúkdómum til heimilislækna.
Tilvísanakerfi er til staðar í mörgum löndum
nær og fjær. Hins vegar eru ekki til margar
hefðbundnar rannsóknir á viðhorfum lækna eða
sjúklinga til tilvísana, en þeim mun meira til af
skráðum heimildum um viðhorf og sjónarmið
einstakra lækna um þessi mál. Ef draga má
LÆKNAblaðið 2010/96 337