Læknablaðið - 15.05.2010, Qupperneq 43

Ú R
_____UMRÆÐA O G FRÉTTIR
PENNA STJÓRNARMANNA LÍ
Kristján G.
Guðmundsson
heimilislæknir
Kristjan. G. Gudmundsson@
heilsugaeslan.is
Stjórn LÍ
Birna Jónsdóttir,
formaður
Þórarinn Guðnason,
varaformaður
Sigurveig Pétursdóttir,
gjaldkeri
Sigríður Ó. Haraldsdóttir,
ritari
Kristján G. Guðmundsson
Ragnar Victor Gunnarsson
Sigurður Böðvarsson
Valentínus Þór
Valdimarsson
Valgerður Rúnarsdóttir
[ pistlunum Úrpenna
stjórnarmanna Li birta
þeir sinar eigin skoðanir
en ekki félagsins.
Af lækningum á tímum kreppunnar
Á einni nóttu breyttist íslenskt samfélag úr
samfélagi vaxtar, framfara og fyrirsjáanleika,
í samfélag vonbrigða og atvinnuleysis. Líðan
sjúklinga okkar speglast í þessum hamförum.
Erfiðleikar þeirra blasa við okkur daglega. Sárast
er að verða vitni að þroti hjá ungu barnafólki.
Atvinnuleysi er eitt mesta böl sem samfélag
stendur frammi fyrir. Atvinnuleysi og fátækt
veldur örvæntingu og vonleysi sem leiðir til
heilsubrests. Við höfum litla reynslu af því
að takast á við atvinnuleysi. Urræðin eru
handahófskennd, smá í sniðum og aðeins lítill
hluti þeirra sem eru atvinnulausir geta nýtt þau.
I góðærinu var óáran í heilbrigðisgeiranum, og
hópuppsagnir og niðurskurður var notaður sem
hagstjómartæki til að rýma fyrir vexti annars
staðar í samfélaginu. Á árinu 2011 stefnir í um
10% niðurskurð í ríkisútgjöldum og mun halda
áfram 2012 og 2013. Slíkur niðurskurður þýðir
skerta þjónustu. Jafnframt er ljóst að auðvelt er
að réttlæta breytingar sem lengi hefur staðið til að
koma í framkvæmd. Þægilegast er að skera niður í
einum stað í einu og hlífa öðrum, og deila þannig
og drottna.
Mjög mikilvægt er að niðurskurður sé fram-
kvæmdur eftir gagnsærri langtímaáætlun og
hún þarf að fá lýðræðislega umræðu. Markmiðið
verður að vera að valda eins litlum skaða
og kostur er. Slíkt er einungis mögulegt með
kerfisbreytingum. Jafnframt þarf breytt viðhorf
og verklag sem taka mið af breyttum áherslum
í heilbrigðisvísindum. Þjónusta við sjúklinga
og öryggi þeirra á að hafa forgang. Hagsmunir
einstakra stétta, landsvæða, sjúklingafélaga og
rekstraraðila verða að víkja.
Það verður enginn niðurskurður í læknis-
þjónustu án þess að það komi niður á launum
lækna. í heimilislækningum hjá Heilsugæslu
höfuðborgarsvæðisins var að meðaltali 15%
launaskerðing árið 2009. Mikilvægt er að þessi
launaskerðing sé framkvæmd þannig að á
móti minni launum komi minni vinna. Ef
launalækkanir verða umtalsverðar má raunar
búast við að læknar fari utan til starfa. Samkvæmt
tölum læknafélagins eru 100 færri læknar að
störfum í landinu nú en fyrir hrun.
En hvað er kreppa annað en breyttir tímar?
Einhvern tíma heyrði ég að í kínversku sé sama
orðið notað yfir kreppur og nýja möguleika. I
kreppunni í Svíþjóð þar sem höfundur vann á
árum 1990 til 1993 var heilbrigðiskerfið nánast
gjaldþrota. Þar var farið í stórtækar uppsagnir
starfsmanna, þar með talið lækna. Þetta var á
sama tíma og sænska krónan féll um 40% og
atvinnuleysi var um 20%. Sem dæmi má nefna
að tveir árgangar heilbrigðisstarfsmanna úr
háskólum á svæðinu fóru beint á atvinnu-
leysisbætur. Það furðulega gerðist að þegar
ég hætti störfum á spítalanum voru biðlistar
umtalsvert styttri en fyrir uppsagnir. Þetta
gerðist meðal annars vegna breytinga á reglum
sem skylduðu öldrunarstofnanir til að taka
við sjúklingum sem voru fullmeðhöndlaðir
af sjúkrahúsinu. Einnig urðu breytingar á
þjónustu á dag- og göngudeildum. Þá var farið
í umtalsverðar nýbyggingar með sameiningu
deilda að leiðarljósi. Ábyrgð verkstjóra klínískrar
þjónustu var endurskoðuð, og fjárhagsleg og
fagleg ábyrgð látin fara saman.
Við breytingar á lyfjaniðurgreiðslum má spara
umtalsverða fjármuni sem dæmin sanna, og
það má ugglaust hagræða umtalsvert í klínískri
þjónustu.
Ef við leggjumst á eitt með góðri forgangsröðun
og skipulagningu má ná miklum árangri.
Þættir sem skila umtalsverðri hagræðingu:
• bætt samskipti milli lækna með rafrænni sjúkraskrá.
• aukin þjónusta með rafrænum samskiptum við
sjúklinga.
• bætt þverfagleg vinnubrögð.
• skilvirkari stýring á nýtingu sjúklinga á heilbrigðis-
þjónustu þar sem allir landsmenn sem það kjósa hafa
heimilislækni eða einn ábyrgan meðferðarlækni.
Einnig er vert að spyrja:
• Höfum við gert of vel í vissum flokkum lækninga á
undanfömum ámm?
• Má draga úr eftirfylgd?
• Getum við nýtt okkur betur hugmyndir um lang-
tímaeftirfylgd?
• Má koma verkum á ódýrara þjónustustig?
• Sparast í öldrunarþjónustu frá legudeildum í
dagdeildir og heimaþjónustu?
• Rekum við of dýra endurhæfingu með langtíma-
innlögnum í stað dag- og göngudeilda?
• Er frjálst aðgengi á bráðavaktir allan sólarhringinn
með hverskyns erindi fjárhagslega réttlætanlegt?
• Er þörf fyrir meiri stýringu á aðkomum í heilbrigðis-
geiranum. Ættu hjúkrunarfræðingar að meta þörf á
komu í síma eða við komu á bráðamóttöku?
• Þarf að stýra aðkomu að sérfræðiþjónustu, þar sem
raunin er að oft er erfitt að koma sjúklingum að?
• Erum við að taka of mikið af rannsóknum?
• Þarf að byggja upp net ráðgefandi lækna á heilsu-
gæslustöðvum?
• Er spamaður í aukinni göngudeildarþjónustu á
Landspítala?
Raunar sanna dæmin að leiðin úr kreppu er ekki tneð
sparnaði og aðhaldi heldur stórlwga framkvæmdum og
árxði.
LÆKNAblaðið 2010/96 355