Læknablaðið - 15.09.2010, Blaðsíða 21

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKN
heimilislæknar
aörir
Mynd 2. Greining ígegnum síma eftir menntun.
*Sýklalyf
■ Ekki sýklalyf
Mynd 3. Notkun sýklalyfja.
tilfella og á Egilsstöðum í 3,4% tilfella (mynd
I). Sex einstaklingar voru sendir í blóðprufur
(1,3%). Getið var um niðurstöður blóðrannsókna
(einungis blóðhag) í þremur tilfellum, og voru
þær allar eðlilegar. í 135 tilfellum (28%) var
sjúkdómurinn greindur í gegnum síma, og
þannig treyst eingöngu á frásögn skjólstæðings.
Sérfræðingar í heimilislækningum greindu í
gegnum síma í 34,6% tilfella á móti 17,3% tilfella
hjá öðrum (mynd II). Greining í gegnum síma var
sjaldgæfust á Egilsstöðum eða í 10,3% tilvika á
móti 32,5% tilfella á Akureyri og 38,5% tilfella á
Húsavík.
Tæp 92% þeirra sem fengu greininguna
skútabólgu voru meðhöndluð með sýklalyfjum,
og var nær enginn munur milli staða hvað
þetta atriði varðar (mynd III). Af þeim sem
höfðu haft einkenni í minna en eina viku fengu
91,7% sýklalyf. Sérfræðingar í heimilislækningum
gáfu sýklalyf í 90,0% tilfella, en aðrir læknar
í 89,7% tilfella. Þeir skjólstæðingar sem fengu
greiningu í gegnum síma voru meðhöndlaðir með
sýklalyfjum í 89,6% tilvika, og var lítill munur
milli staða. Þau sýklalyf sem oftast voru notuð eru
doxýcýclín (36,7% tilvika) og amoxicillín (36,7%
tilvika). 11,4% fengu amoxicillín-klavúlansýru
og 6,3% penicillín V. Önnur lyf sem notuð
voru: erýtrómýsín, azitrómýsín, claritrómýsín og
trímetoprím-súlfa.
Umræða
Þessi rannsókn bendir til að nýgengi bráðrar
skútabólgu á Akureyri, Egilsstöðum og Húsavík
árið 2004 sé svipað og í Noregi, en við efri mörk
þess sem reiknað hefur verið út fyrir önnur
vestræn lönd.5 Rétt er að taka fram að hér er
ekki tekin afstaða til meinvalds. Kynjahlutfall
er í samræmi við fyrri rannsóknir. Lindbaek
og Hjortdahl leiða líkur að því að konur
séu útsettari fyrir öndunarfærasýkingum vegna
barnaumönnunar, auk þess sem þær hafa þykkari
slímhúð en karlmenn fyrir östrogenáhrif og er þar
af leiðandi hættara við stíflum.2-5
Fylgni við þær klínísku leiðbeiningar
erlendar sem notaðar voru til hliðsjónar við gerð
þessarar rannsóknar reyndist sáralítil og í raun
handahófskennd. Rannsóknin bendir þannig til
að þótt skútabólga sé greind hér í svipuðum mæli
og annars staðar þá er um verulega ofgreiningu
bakteríusýkinga að ræða.
Sérfræðingar í heimilislækningum greindu fólk
í mun fleiri tilvikum í gegnum síma. Skýringin á
því kann að vera að heimilislæknar þekkja fyrri
sögu skjólstæðinga oft betur en afleysingalæknar
með aðra eða minni menntun. Hvað sem því
líður er ljóst að það geta varla talist ábyrg eða
vönduð vinnubrögð að ávísa sýklalyfjum á
óskoðaðan sjúkling í gegnum síma. Ekki liggur í
augum uppi skýring á því hvers vegna minna var
greint í gegnum síma á Egilsstöðum en á hinum
stöðunum.
Mikill munur var á notkun myndgreiningar
milli staða. Þess ber að geta að aðgengi að
myndgreiningarþjónustu er mjög mismunandi.
Á Húsavík er það áberandi best; röntgentæki á
stöðinni og þar er starfandi heimilislæknir með
sérmenntun í myndgreiningu sem les úr myndum,
auk geislafræðinga. Blóðrannsóknir gegndu
sáralitlu hlutverki við greiningu skútabólgu og
það líklega með réttu.
Sýklalyf virðast gróflega ofnotuð. Einkanlega
hafði tímalengd einkenna engin áhrif á það
hvort sýklalyfi væri ávísað og athygli vekur
að sérfræðingar í heimilislækningum eru ekki
aðhaldssamari í sýklalyfjagjöf en aðrir læknar.
Mögulegar orsakir þessa eru þekkingarskortur;
tímaleysi (það er fljótlegra að skrifa út sýklalyf
en skýra út fyrir fólki hvers vegna það þarf þau
ekki); baktrygging (þétt í öll göt), eða sú ætlan
að skjólstæðingur vilji sýklalyf. Sú spurning
verður áleitin hvort greiningin skútabólga sé
notuð sem afsökun fyrir því að gefa sýklalyf; sé
nokkurs konar ruslakista. Með hliðsjón af því
að um 30% greindra höfðu ekkert hinna þriggja
sænsku höfuðeinkenna bakteríuskútabólgu má
færa fyrir því sterk rök að meðferð sé í stórum
hluta tilfella alröng, og læknar ávísi sýklalyfjum
LÆKNAblaðið 2010/96 533