Læknablaðið - 15.09.2010, Blaðsíða 62

Michael
Clausen
Barna- og ofnæmislæknir
mc@landspitali.is
Síðasta ágrip af erindi af
málþingi á Læknadögum
2010: Þátttaka
lækna í hagræðingu í
heilbrigðisþjónustu.
F R É T T I R
:A F LÆKNADÖGUM
Hlutverk lækna í hagræðingu innan heilbrigðiskerfisins
Eilífur sparnaður
Það hefur ekki farið framhjá neinum að við
lifum í mikilli fjármálakreppu eftir algjört efna-
hagshrun á íslandi. Samdráttur er á öllum
sviðum samfélagsins. Heilbrigðismál eru stór
hluti ríkisútgjalda og hefur samdrátturinn þar haft
víðtæk áhrif. Læknar hafa mikilvægu hlutverki í
þessu ferli að gegna og ættu að hafa forystu um þá
hagræðingu og sparnað sem þarf og gerlegur er.
Þó er eitt hlutverk þeirra öðru fremur en það er að
gæta hagsmuna þeirra sem þurfa á læknishjálp og
líkn að halda. Til þess að geta sinnt þessu hlutverki
auk þess að stunda lækningar þarf starfsumhverfi
lækna að vera viðunandi.
Því fer fjarri að umræðan um sparnað og
hagræðingu sé nýlunda innan heilbrigðiskerfisins.
Hún hefur verið til staðar frá ómuna tíð.
Sífellt er verið að tala um hallarekstur í
heilbrigðiskerfinu hvernig sem svo á að skilja
það þegar um er að ræða kostnað við að sinna
veiku fólki. Góðærið margumtalaða kom aldrei á
Landspítalann nema þá helst í fögrum loforðum
um glæstan hátækniháskólaspítala sem rísa ætti
í Vatnsmýrinni. Læknar þekkja ekki annað en
sífelldan spamað og hagræðingu en krafan í dag
er bara enn meiri og harðari en áður. Arið 2009 var
sparnaðarkrafan á Landspítalann 2,6-2,8 milljarðar
króna sem náð var með launalækkun allra stétta
auk annarrar hagræðingar. Sparnaðarkrafan fyrir
árið 2010 er 3,2 milljarðar króna sem leyst verður
með svipuðum hætti, þar á meðal lækkun á vakt-
og launakostnaði lækna um 206 milljónir. Allt
starfsfólk Landspítalans hefur tekið á sig byrðar
og lagt sig fram til þess að hægt væri að ná þessum
árangri. Ef litið er til baka árin 2000-2006 og
skoðaður raunkostnaður við rekstur Landspítalans
sem hlutfall af heilbrigðisútgjöldum og vergri
landsframleiðslu kemur í ljós að hann hefur í
raun lækkað. Á sama tíma fjölgaði umtalsvert
komum á slysa- og bráðadeildir auk dagdeilda
en innlögnum fækkaði. Þessi starfsemisbreyting
er í samræmi við nútímahugmyndir um rekstur
sjúkrahúsa og í henni fólgin mikil hagræðing
fyrir alla. Hér er um að ræða aukna framleiðni en
minni raunkostnað. Það þýðir einnig meiri vinnu
á hvern lækni. Stöðugildum lækna á Landspítala
hefur lítið fjölgað síðastliðin 10 ár og eru núna
tæplega 500. Á sama tíma hefur komum til
sérfræðilækna utan sjúkrahúsa fjölgað verulega
eða um 430.000 komum árið 2000 í um 480.000
komur árið 2006. Árið 2009 voru komurnar
orðnar yfir 500.000. Fjöldi sérfræðilækna utan
sjúkrahúsa hefur haldist stöðugur þetta tímabil
eða um 315 læknar. Heilbrigðisútgjöld hins
opinbera til sérfræðilækna utan sjúkrahúsa sem
hlutfall af vergri landsframleiðslu árin 2000-2007
hefur sáralítið breyst og minnkað ef eitthvað er
þótt tölulegur kostnaður hafi aukist. Af þessu
sést að framleiðni lækna hefur aukist mikið á
þessum árum. Þá er ótalin starfsemi lækna á
heilsugæslustöðvum. Margt af því sem áunnist
hefur með hagræðingu og sparnaði hefur verið
til hagsbóta fyrir sjúklingana en annað minna og í
sumum tilfellum hefur þjónustan því miður orðið
lakari.
Langvarandi sparnaður og samdráttur er mjög
lýjandi. Þegar við bætast miklar samdráttarkröfur
sem ekki sér fyrir endann á og starfsöryggi er
ógnað er auðvelt að tapa móðinum og láta sér
fátt um finnast. Það er í raun hættulegasta staðan
sem við getum lent í. Þá tapast starfsgleði og
starfsánægja og þar með mannauðurinn sem í
starfsmanninum býr. Þá skapast einnig neikvætt
viðhorf til vinnustaðarins sem eykur enn á þennan
feril og hætta á starfskulnun eykst. Rannsóknir
sýna að þegar skoðaðar eru ástæður fyrir því
að menn hætta að vinna á ákveðnum vinnustað
eru launin ekki ofarlega á blaði. Þar ráða frekar
hlutir eins og að vinnustaðurinn standi ekki undir
væntingum, hvernig verðleikar starfsmannsins
eru metnir og samskipti við yfirmenn. Því skiptir
miklu máli hvemig staðið er að sparnaðinum og
hagræðingunni þannig að samskipti yfirmanna og
starfsmanna séu góð og trúnaður ríki þar á milli.
Landspítalinn hefur margvíslegu hlutverki
að gegna. Þrjú meginhlutverk spítalans eru
þjónusta við sjúklinga, kennsla heilbrigðisstétta
og ástundun vísindarannsókna. Við verðum að
standa vörð um þá þjónustu sem við eigum að
veita. Að þjónustan sé samkvæmt bestu gæðum
og í samræmi við nýjustu og viðurkennda
þekkingu. Þrátt fyrir hagræðingu og sparnað má
ekki missa sjónar á þessum markmiðum. Leiðir
til hagræðingar án þess að draga úr þjónustu eru
að endurskoða innra starf spítalans, gera skilvirka
verkferla og endurskoða rannsóknarferla svo
eitthvað sé nefnt. Einnig þarf að meta hvaða
þjónustu er hægt veita annars staðar en á
Landspítala og þá fyrir lægri kostnað. Mjög
varasamt er að spara í endur- og símenntun
lækna. Læknavísindin eru í stöðugri þróun og
læknum ber að kynna sér nýjungar og viðhalda
þekkingu sinni innan fræðigreinarinnar. Ýmislegt
574 LÆKNAblaðið 2010/96