Læknablaðið - 15.09.2010, Blaðsíða 43

UMRÆÐUR 0 G FRETTIR
HEIÐURSVÍSINDAMAÐUR
eru tengdir við kæfisvefn, til dæmis háþrýstingi.
Allt þetta undirstrikar hversu mikilvægt er að
vera í alþjóðlegu samstarfi um þessar rannsóknir.
Samstarf okkar við Allan Pack hefur leitt af sér
mjög breiða alþjóðlega vísindalega samvinnu.
Meðal þess sem við höfum gert er að samræma
ýmis konar aðferðir við að meta sjúklingana og
nýtt okkur segulómtækni og röntgenmyndir af
efri loftvegi ásamt stafrænum ljósmyndum sem
Sigurður Júlíusson háls-, nef- og eyrnalæknir
hefur tekið. Aðferðin felst í því að nota stafrænu
ljósmyndirnar með ákveðnum merkingum til
samanburðar við segulómmyndir sem er mjög dýr
rannsókn og verður aldrei gerð í stórum stíl þess
vegna. Með þessu erum við að búa til einfaldari,
ódýrari en jafnframt örugga matsaðferð til að
skoða andlitsfall og efri loftveg sjúklinganna. Með
þessu verða rannsóknir á kæfisvefni á stórum
hópum fjárhagslega mögulegar. Þannig vonumst
við eftir nægum fjölda og tölfræðistyrk til að geta
fundið þessa flóknu erfðaþætti sem ég nefndi."
Rartnsóknarsamstarfið við Alan Pack og hans
fólk hefur gengið einstaklega vel að sögn
Þórarins og nýlega fékkst annar jafnhár styrkur
frá Bandarísku heilbrigðisstofnuninni til næstu
fimm ára. Tveir íslenskir doktorsnemar hafa
unnið að rannsóknum innan verkefnisins, Erna Sif
Amardóttir líffræðingur er komin vel áleiðis með
rannsókn sína á genatjáningu og bólguboðefnum
sem tengjast kæfisvefni. Nýlega var einnig skráð
til doktorsnáms Erla Bjömsdóttir sálfræðingur
sem hyggst rannsaka líðan kæfisvefnssjúklinga
fyrir og eftir meðferð. Þórarinn segir að styrkir
Bandarísku heilbrigðistofnunarinnar séu alger
forsenda fyrir því að hægt sé að stunda þessar
rannsóknir og til samanburðar má nefna að
fjármunirnir sem koma í hlut Þórarins og
samstarfsfólks hans eru svipaðir og Landspítalinn
ver árlega til beinna vísindastyrkja. „Mikill
hluti þessara fjármuna rennur til spítalans fyrir
þá þjónustu sem við kaupum af honum vegna
rannsóknarinnar og til sérstakra starfsmanna
verkefnisins. Landspítalinn sér algerlega um
fjármálalegan rekstur rannsóknarinnar og allt það
samstarf hefur verið einstaklega gott."
Rannsóknir á langvinnri lungnateppu
Rannsóknir Þórarins hafa þó ekki einskorðast við
kæfisvefn heldur hefur hann einnig rannsakað
og meðhöndlað sjúklinga með astma og ofnæmi
og langvinna lungnateppu. „Þetta er alveg annar
kafli í þeim rannsóknum sem ég hef stundað
en upphaf þess miðast við árið 1990 þegar við
tókum þátt i Evrópukönnuninni Lungu og
heilsa, fjölþjóðlegri rannsókn á fólki á aldrinum
20-44 ára og fór fram á Norðurlöndunum,
víða í Evrópu og í Portland í Bandaríkjunum. í
þessari rannsókn er verið að skoða hvað stuðlar
að astma, ofnæmi og langvinnri lungnateppu.
Hópnum var fylgt eftir árið 2000 og enn og aftur
í haust árið 2010. Þessi rannsókn var studd af
Efnahagsbandalaginu upphaflega og hefur gengið
mjög vel. Langflestar þeirra vísindagreina sem ég
hef birt á undanförnum 20 árum tengjast þessari
rannsókn. Rannsóknin á íslandi hefur verið í nánu
samstarfi við Davíð Gíslason, ofnæmislækni og
margir fleiri íslenskir læknar og vísindamenn
hafa tekið þátt í þessari rannsókn en ég hef
setið í alþjóðlegri stjórn hennar og leitt íslenska
rannsóknarhópinn. Prófessor Christer Janson í
Uppsölum hefur verið minn aðalsamstarfmaður
í aldarfjórðung og undanfarin ár hafa á hverju
ári dvalist íslenskir læknanemar í Uppsölum og
unnið að sameiginlegum verkefnum."
Önnur fjölþjóðleg rannsókn sem snýr
sérstaklega að langvinnri lungnateppu nefnist
BOLD (Burden of Obstructive Lung Disease).
Rannsakað var algengi langvinnrar lungnateppu
hjá hópi fólks á höfuðborgarsvæðinu 40 ára
og eldra. „Okkur brá nokkuð við niðurstöður
þessarar rartnsóknar þar sem algengi langvinnrar
lungnateppu er hið sama og í nálægum löndum."
Langvinn lungnateppa er að sögn Þórarins
langstærsti og dýrasti sjúkdómaflokkurinn sem
lungnalæknar fást við. „Orsök sjúkdómsins má að
langmestu leyti rekja til reykinga en það er mjög
misjafnt eftir einstaklingum hversu miklar eða litlar
reykingarnar þurfa að vera til að setja sjúkdóminn
af stað. Auk hins beina orsakasambands við
reykingar hefur rannsóknin beinst að því að finna
hvaða aðrar ástæður geta valdið lungnateppu
og hefur þáttur bólguboðefna verið staðfestur.
Rannsókn á þessu fór fram á árunum 2002-2004
og niðurstöður hennar hafa birst á undanförnum
misserum. Meðal annars birtum við nýlega
samanburð á umfangi og kostnaði við langvinna
lungnateppu milli Reykjavíkur og Bergen og í ljós
kom að kostnaður er nokkru hærri hér og í gangi
eru aðgerðir til að leiðrétta þann mun eftir því sem
kostur er. Meðallegutími sjúklinga með langvinna
lungnateppu hefur verið of langur hér."
Skert lífsgæði í langan tíma
Langvinn lungnateppa er ásamt lungnakrabba-
meini ein alvarlegasta og banvænasta afleiðing
reykinga. Þróun þessara tveggja sjúkdóma er þó
gerólík. „Lungnakrabbamein er sú heilsufarsvá
sem oftast er tengd reykingum. Hér á landi greinast
um 130 manns á ári með lungnakrabbamein.
Samanburð lungnakrabbameins og lungnateppu
LÆKNAblaðið 2010/96 555