Læknablaðið - 15.09.2010, Blaðsíða 47

U M R Æ Ð U
M Á L Þ I N G
R O G FRÉTTIR
U M SÝKLALYF
Notkun
sýklalyfja við
öndunarfæra-
sýkingum utan
sjúkrahúsa
- af málþingi á
Læknadögum
sýkinga er sjaldnast vitað hver orsökin er
og því grundvallaratriði að valið sé sýklalyf
sem virkar vel á pneumókokkana. Ónæmi
þessara baktería fyrir sýklalyfjum hefur vaxið
mikið síðastliðna tvo áratugi og er breytilegt
milli landa og landssvæða. Á íslandi fundust
pneumókokkar með minnkað penicillínnæmi
fyrst árið 1989 og fjölgaði mjög á árunum
1990-1995/ en síðan fór þeim fækkandi
til ársins 2001 (sjá mynd 2.). Frá árinu
2004 hefur fjölónæmum pneumókokkum af
hjúpgerð 19F fjölgað gríðarlega, en þeir
eru með minnkað penicillínnæmi og alveg
ónæmir fyrir erytrómýsíni, tetracýklíni og
trímetóprím-súlfa. Sem betur fer eru þeir ekki
alveg ónæmir fyrir penicillínlyfjunum og
því ætti stungulyfjameðferð eða háskammta
amoxicillínmeðferð um munn yfirleitt að vera
fullnægjandi í öndrmarfærasýkingum. Ekki
er verjandi að nota erytrómýsín, tetracýklín
eða trímetóprím-súlfalyf sem empíríska
meðferð eina og sér á höfuðborgarsvæðinu
því ónæmishlutfall pneumókokka fyrir þeim
var 43%, 40% og 46% árið 2009 (heimasíða
sýklafræðideildar www.landspitali.is).
Streptococcus pyogeties (hemólýtískir streptó-
kokkar af flokki A) eru alltaf næmir fy rir penicil-
líni, en næmi þeirra fyrir erytrómýsíni hefur
verið talsvert breytilegt á milli ára (5% ónæmi
árið 2009). Hlutfall beta laktamasamyndandi
Haemophilus influenzae stofna hefur verið
nokkuð stöðug á síðasta áratug (14-18%).
1. Kristinsson KG. Epidemiology of penicillin resistant
pneumococci in Iceland. Microb Drug Resist 1995; 1:
121-5.
Miðeyrnabólgur og sýklalyf
Vilhjálmur Ari Arason
heimilislæknir
Miðeymabólga (otits media) er bólga í miðeyra. Flest börn fá bráða miðeyrnabólgu
(acute otits media) á fyrstu aldursárunum og sum oft, jafnvel frá nokkurra
mánaða aldri. Vandamál tengt eymabólgu er algengasta ástæða fyrir komu barns
til læknis á Vesturlöndunum/ Rannsóknir á seinni árum sýna að flestar bráðar
miðeyrnabólgur lagast jafnvel af sjálfu sér (80-90%) án sýklalyfjameðferðar á
nokkrum dögum.2 Erlendar rannsóknir hafa einnig sýnt að nýjar bakteríur sem
fylla í skarðið í nefkoksflórunni, til dæmis eftir sýklalyfjameðferð, eru líklegri
til að valda sýkingu.3 Auk þess fylgja sýklalyfjameðferð ýmsar aukaverkanir.
Eyrnabólgur valda oft skertum lífsgæðum barna, áhyggjum hjá foreldrum,
andvökunóttum og vinnutapi. Þrýstingur á meðferð er því oft mikill/
Margföldunaráhrif á sýklalyfjaónæmi
I íslenskri rannsókn vora kannaðar ávísanavenjur lækna á sýklalyf fyrir börn
og áhrif metin á þróun sýklalyfjaónæmis baktería í nefkoki hjá þeim á árunum
1993-2003. Sýklalyfjanotkun vegna eyrnabólgu skýrði yfir 50% heildarnotkunar
hjá börnum undir 7 ára aldri. Með hverri sýklalyfjameðferð vegna bráðrar
miðeymabólgu 4-5 faldaðist áhættan á að barn smitaðist og bæri fyrstu vikurnar
á eftir penicillín ónæma pneumókokka (lágmarksheftistyrkur, MIC >0,1 mg/L)
í nefkoki en um 30% barna báru þá þessa stofna/ Ný alþjóðleg greiningarleit
styður þá tilgátu að áhrifin vari í marga mánuði.4
Minnkuð sýklalyfjanotkun
Á sumum stöðum á landinu tókst að draga úr sýklalyfjanotkun um 2/3 á
tímabilinu og notkun hljóðhimnuröra minnkaði. Vísbendingar voru um að
bæta mætti eyrnaheilsu með minni notkun sýklalyfja. Jafnframt var sýnt fram
á að skilningur foreldra á skynsamlegri notkun sýklalyfja skiptir miklu máli/
Ókostir sýklalyfjameðferðar geta þannig verið meiri en kostirnir, bæði fyrir
einstaklinginn og þjóðfélagið.1'5
Nýjar leiðbeiningar
Nýjar klínískar leiðbeiningar landlæknis6 um meðferð bráðrar miðeyrnabólgu
byggjast að hluta á alþjóðlegum leiðbeiningum, svo sem frá breskum heil-
brigðisyfirvöldum (NICE) um meðferð vægra loftvegasýkinga.2 Þær hvetja til
íhaldssemi við val á sýklalyfjum. Ráðlagt er að bíða með sýklalyfjameðferð fyrstu
dagana nema einkennin séu slæm og nota frekar verkjalyf (paracetamól) eftir
þörfum. Forsendur leiðbeininganna er gott aðgengi að heilsugæslu, ráðgjöf og
fræðslu ásamt möguleika á eftirfylgd á næstu dögum ef einkenni lagast ekki.
Heimildir
1. Arason VA. Use of Antimicrobials and Carriage of Penicillin-Resistant Pneumococci in Children.
Repeated cross-sectional studies covering 10 years. PhD thesis University of Iceland 2006. www.
hirsla.lsh.is
2. Clinical guideline. Respiratory tract infections - antibiotic prescribing. Prescribing of antibiotics for
self-limiting respiratory tract infections in adults and children in primary care. (CG 69) National
Institute of Health and Clinical Excellence, 2008.
3. Syrjanen RK, Auranen KJ, Leino TM, Kilpi TM, Makela PH. Pneumococcal acute otitis media in
relation to pneumococcal nasopharyngeal carriage. Pediatr Infect Dis J 2005; 24: 801-11.
4. Costelloe C, Metcalfe C, Lovering A, Mant D, Hay AD. Effect of antibiotic prescribing in primary care
on antimicrobial resistance in individual patients: systematic review and meta-analysis. BMJ 2010;
340: c2096.
5. Arason VA, Sigurdsson JA. The problems of antibiotic overuse; Acute Otitis Media among Children
and Resistance Development in the Community. Scand J Prim Health Care 2010; 28: 65-6.
6. Arason VA, Helgason S, Guðmundsson S, Jónsson H. Bráð miðeymabólga og meðferð. Klínískar
leiðbeiningar. Landlæknisembættið 2009.
LÆKNAblaðið 2010/96 559