Læknablaðið - 15.11.2011, Qupperneq 54

UMFJÖLLUN O G GREINAR
Gísli H. Guðjónsson réttarsálfræðingur hlaut CBE-orðu
bresku krúnunnar þann 4. október síðastliðinn og er
hannfyrsti starfandi sálfræðingurinn í Bretlandi til að
hljóta þann heiður.
sína við yfirheyrslur og af framlögðum
sönnunargögnum (fölskum eða sönnum),
jafnvel þó hann geti með engu móti
munað eftir því að hafa framið glæpinn.
Gísli segir að lengst af hafi menn
talið að enginn myndi játa á sig gleep
sem hann hefði ekki framið nema hann
væri mjög illa gefinn og/eða geðveikur.
„Rannsóknir okkar á fölskum játningum
hafa sýnt fram á að þetta stenst alls
ekki; einstaklingar með góða greind
og heilbrigðir á geði hafa játað falskt
ef þeir eru viðkvæmir og þola illa
gæsluvarðhald eða stöðugar yfirheyrslur.
Rannsóknir okkar á íslandi og í Evrópu
hafa einnig sýnt að unglingar og ungt
fólk (14-18 ára) er líklegra til að játa
falskt vegna þess hversu illa þau þoldu
yfirheyrslurnar eða eru að hylma yfir
með öðrum. Algengt er að þeir taki á
sig sök fyrir aðra en einnig játuðu þau
falskt til að sleppa sem fyrst úr haldi
lögreglunnar. Það þarf því að huga
sérstaklega vel að áreiðanleika játninga
þegar ungt fólk á í hlut," segir Gísli.
Mál fjórmenninganna frá Guildford
og sexmenninganna frá Birmingham eru
meðal frægustu sakamála síðustu aldar í
Bretlandi. Allir játuðu sakborningar á sig
sök og fengu þunga dóma, en rannsókn
Gísla leiddi í ljós að játningar þeirra
voru óáreiðanlegar og við endurupptöku
málanna var dómunum hnekkt og allir
sakborningar sýknaðir. „Það sem er
mikilvægt að hafa í huga við mál þar
sem sakborningar eru fleiri en einn,
er að engin játning er óháð annarri.
Svona mál geta verið mjög flókin en
það getur líka verið einfalt að átta sig á
því hvernig falskar játningar hafa verið
fengnar fram."
Við rannsókn sakamála skiptir
framburður vitna oft höfuðmáli og Gísli
segir mikilvægt að ganga úr skugga
um trúverðugleika vitnisburðar þar sem
grunur leikur á falskri játningu. „Við
höfum mörg dæmi um að lögreglan
hafi sannfært óöruggt vitni um að
sakborningur hafi verið til staðar og
„sök" verið sönnuð með leiðandi
spurningum. Það er hægt að rugla
vitni í ríminu, sérstaklega ef minni
þess er ekki því betra. Það þarf að
standa vel að yfirheyrslum á vitnum og
þolendum ekki síður en sakborningum."
Hann segist hafa vissu fyrir því
að á Islandi hafi yfirheyrslutækni
rannsóknarlögreglumanna farið mjög
fram. „Hins vegar vitum við af
rannsóknum okkar að því meira álag
sem er á lögreglunni, því meira álag
leggur Iögreglan á hinn grunaða.
Aherslan á að knýja fram játningu
sakbornings verður óeðlilega mikil við
slíkar kringumstæður og tilhneiging er
til að loka málinu um leið og játningin
liggur fyrir. Það þarf alltaf að rannsaka
gildi játningar til hlítar," segir Gísli H.
Guðjónsson réttarsálfræðingur.
Heimildir
1. Guðjónsson GH. Psychological vulnerabilities during
police interviews. Why are they important. Legal and
Criminological Psychology 2010; 15:161-75.
2. Guðjónsson GH, Pearse J. Suspect Interviews and False
Confessions. aps, Association for Psychological Science
2011; 20: 33-7.
■!■ Vestre Viken HF
Viken HF leuerer sykehus- og spesialisthelsetjenester tl
450 000 mennesker i 27 kommuner i Buskerud, Vestfold, Akershus
og Oppland. Helseforetaket har 6700 ársverk.
Ortopedisk avdeling Ringerike sykehus
Overleger
Avdelingen har ledig to faste stillinger som overlege Nr.id. 2386 og
2385 med tiltredelse 01.01.12.
Ringerike sykehus er et moderne akutt- og lokalsykehus.
Sykehuset ligger pá Hanefoss omtrent fem mil nordvest for Oslo.
Som lokalsykehus for Hallingdalsregionen, som er Norges storste
vintersportssted, har vi stor ortopedisk aktivitet innen traumatologi
og elektiv virksomhet.
Soknadsfrist: 18.11.11
Ref. nr. 1203427828
Vennligst benytt várt elektroniske soknadsskjema som du
finner sammen med fullstendig utlysningstekst pá váre
hjemmesider - www.vestreviken.no
HELSE •<
S0R-0ST
634 LÆKNAblaðið 2011/97