Læknablaðið - 15.12.2013, Qupperneq 18

RANNSÓKN
Tafla I. Fjöldi utanlegsþykkta og nýgengi utanlegsþykktar á Islandi
árin 2000-2009.
Ár/Tímabil Fjöldi utanlegsþykkta Nýgengi (n/1000 þunganir) Nýgengi (n/10000 konur á ári)
2000 95 17,8 14,9
2001 108 21,1 17,0
2002 78 15,7 12,4
2003 85 16,6 13,5
2004 78 15,1 12,4
2005 86 16,6 13,5
2006 65 12,2 9,7
2007 74 13,5 11,0
2008 88 15,1 13,0
2009 79 13,2 11,4
2000-2004 444 17,3 14,1
2005-2009 392 14,1 11,7
2000-2009 836 15,6 12,9
Megintilgangur þessarar rannsóknar var að meta breytingar
á nýgengi og meðhöndlun utanlegsþykktar á íslandi á árunum
2000-2009, en einnig að skoða breytingar á aðgerðartækni og
öðrum þáttum meðferðar.
Efniviður og aðferðir
Upplýsinga var aflað um greiningar á öllum sjúkrahúsum á ís-
landi þar sem utanlegsþykkt var til meðferðar. Leitað var eftir
ICD-10 greiningarnúmerum 000-000.9 fyrir tímabilið 01.01.2000
til 31.12.2009 í vistunarskrá Embættis landlæknis og sjúklinga-
bókhaldi Landspítala, St. Jósefsspítala, Sjúkrahússins á Akureyri,
og heilbrigðisstofnunum Suðurlands, Vestmannaeyja, Suðurnesja,
Vesturlands, Vestfjarða, Sauðárkróks, Fjallabyggðar, Þingeyinga
og Austurlands, að fengnu leyfi vísindasiðanefndar (tilvísun:
VSNb20U 110020/03.7), Persónuverndar (tilvísun: 2012010047HGK)
og viðkomandi yfirlækna sjúkrahúsanna eða gæsluaðila sjúkra-
skráa.
Upplýsingar voru skráðar úr sjúkraskrám um aldur við grein-
ingu (miðað við ártal), tegund meðferðar, legutíma eftir aðgerð,
fylgikvilla, endurinnlagnir og staðsetningu þungunar. Hjá þeim
konum sem fengu MTX-meðferð var skoðuð hæsta (1-hCG þéttni
í sermi. Konum með skráða greiningu sem ekki var staðfest við
nánari athugun var sleppt, svo og þeim sem höfðu utanlegsþykkt
í leghálsi og keisaraöri, enda orsakir annars eðlis en í eggjaleiðara
eða eggjastokk.
Nýgengi var reiknað miðað við fjölda þungana (skráðar fæð-
ingar, fóstureyðingar og utanlegsþykktir) á almanaksári (n/1000)
og fjölda kvenna á frjósemisaldri 15-44 ára (n/10000), og miðað
við fjölda kvenna og þungana í 5 ára aldurshópum (15-19, 20-24,
25-29, 30-34, 35-39, 40-44). Konur 45 ára og eldri voru ekki teknar
með í nýgengisútreikninga þegar miðað var við fjölda kvenna á
frjósemisskeiði, en gerð grein fyrir þeim sérstaklega. Upplýsingar
um fjölda fóstureyðinga fengust á heimasíðu Embættis landlækn-
is (landlaeknir.is), um fjölda fæðinga hjá Landsskráningu fæðinga
og fjölda kvenna á frjósemisaldri á heimasíðu Hagstofu íslands
(hagstofan.is).
Meðhöndlun utanlegsþykktar var skoðuð fyrir landið í heild,
og sérstaklega fyrir Landspítala og aðrar sjúkrastofnanir, þar með
talið hlutföll varðandi aðgerð sem fyrstu meðferð, hlutfall kvenna
sem fóru í opna skurðaðgerð og kviðsjáraðgerð, og hvort eggja-
leiðari eða aðeins utanlegsþykktin voru fjarlægð. Ef skipt var úr
kviðsjáraðgerð í opna skurðaðgerð flokkaðist það sem opin aðgerð.
Meðallegutími var reiknaður fyrir báðar aðgerðartegundir. Ef
kona fór heim samdægurs var lega enginn dagur, en einn dagur
fyrir hverja sjúkrahúsnótt. Upplýsingar voru skráðar um fjölda
kvenna sem fengu MTX í fyrirbyggjandi skyni við aðgerð og eftir
24 klukkustundir vegna viðvarandi hækkunar á p-hCG. Athug-
aður var fjöldi biðmeðhöndlunar og enduraðgerða. Vegna mögu-
lega vanskráðra síðkominna fylgikvilla voru þau tilvik tekin með
sem kölluðu á endurinnlögn innan 30 daga frá aðgerð. Staðsetning
var skoðuð ef kona fór í aðgerð. Reiknað var meðaltal (i-hCG gilda
við upphaf meðferðar, hvort sem lyfjameðferð heppnaðist eða mis-
heppnaðist, til að athuga forspárgildi (i-hCG mælinganna.
Upplýsingar um fjöldatölur á íslandi fyrir árin 1985-1998 voru
fengnar úr fyrri rannsókn,6 og fyrir árið 1999 hjá Embætti land-
læknis.
Breyting á nýgengi utanlegsþykktar yfir allt rannsóknartíma-
bilið var könnuð með leitniprófi (Cochran-Armitage trend test),
en á nýgengi milli 5 ára tímabilanna 2000-2004 og 2005-2009 með
kí-kvaðrat prófi. Breyting á meðferð og aðgerðartækni milli 2000-
2004 og 2005-2009 var könnuð með kí-kvaðrat prófi og prófi Fis-
hers. Jafnframt voru líkindahlutföll (odds ratio, OR) og 95% vik-
mörk (confidence interval, CI) reiknuð fyrir mun á aðgerðartækni.
Munur á legutíma var skoðaður með t-prófi. Ef p-gildi var <0,05
taldist munur marktækur. Öll tölfræðiúrvinnsla var unnin í SAS
Enterprise Guides 4.3 (sas.com).
Niðurstöður
Samtals fundust 877 konur með greiningarnúmer utanlegsþykkt-
ar, en af þeim reyndust 39 með óstaðfesta greiningu. Ein kona var
með utanlegsþykkt í leghálsi og önnur í keisaraöri. Lokaúrtak
var því 836 utanlegsþykktir hjá samtals 774 konum, en 56 fengu
tvær utanlegsþykktir á tímabilinu og þrjár konur fengu þrjár
utanlegsþykktir.
Upplýsingar um árlegan heildarfjölda utanlegsþykkta og
nýgengi utanlegsþykktar eru sýndar í töflu I. Nýgengi á öllu
tímabilinu var 15,6/1000 skráðar þunganir og 12,9/10000 konur á
frjósemisskeiði og varð marktæk lækkun á nýgengi, bæði miðað
við þunganir (p=0,0006) og fjölda kvenna (p<0,003, línulegt leitni-
próf). Breyting á nýgengi milli 5 ára tímabila var úr 17,3/1000 í
15-19,iia 20-24 áia 25-29áta 30-34ára 35-39ára 40-44ára
Mynd 1. Brcytingar á nýgengi utanlegsþykktar á íslandi miðað við 1000 þiiiiganir, í 5
ára aldiirsliópiiin milli timabilanna 2000-2004 og 2005-2009.
566 LÆKNAblaðið 2013/99