Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2007, Blaðsíða 111

TULKUN A LÆKNAMOTTOKU
ir óskar eftír. Sýnu verra er þó þegar læknar og annað heilbrigðisstarfsfólk
meta það svo að sjúklingur tali nóg í ensku eða íslensku til að skilja það
sem fram fer og túlkun sé þar með óþörf, jafnvel þótt sjúklingur fari ffam
á að túlkur sé til staðar. Þessi vandi er vel þekktur hjá þeim sem hafa tákn-
mál að móðurmáli og telja sig ekki geta tjáð sig sem skyldi á íslensku.41
Reglan ætti að vera sú að ef sjúklingur óskaði eftír túlkun þá væri rétt að
virða þá ósk. Miðlun heilbrigðisupplýsinga er flókin og þó sjúklingur geti
bjargað sér við dagleg samskipti á íslensku er allsendis óvíst að hann skilji
samtal við lækni. Rétt er að leggja áherslu á að læknar og annað heilbrigð-
isstarfsfólk eru ekki í aðstöðu til að meta hvort sjúklingurinn skilur það
sem útskýrt er fyrir honum eða ekki. Astæðan er sú að hér er ekki um fag-
legt mat að ræða á sama hátt og það hvort þörf sé á sýklalyfi eða ekki. Fag-
þekking læknisins kemur því ekki að gagni þegar meta á þörf fyrir túlk.
Það er einungis sjúklingurinn sjálfur sem getur sagt til um hvort hann
skilur nægjanlega vel það sem útskýrt er fyrir honum eða hvort hann þurfi
aðstoð til að skilja það sem fram fer.
Sumir falla í þá gryfju að halda að ef ástand sjúklings er ekki alvarlegt,
eða ef einungis er um að ræða sjúkdóm sem lagast hvort eð er af sjálfu sér,
eða ef ekki er þörf á flókinni meðferð, þá sé ekki þörf á túlki. Þetta er mis-
skilningur. Það er réttur sjúklings að eiga áreiðanleg tjáskipti við lækni
hvað sem líður ástandi hans. Þörf fyrir túlkun er fyrir hendi hvort sem
ástand sjúklings er alvarlegt eða ekki. Sjúklingur á rétt á útskýringum líka
þegar honum er sagt að hann sé ekki í hættu og að hann muni lagast án
meðferðar. Þörfin fyrir upplýsingar og réttur sjúklings til að fá þær og til
að geta tjáð sig er því óháð sjúkdómsástandi hans. Staðreyndin er sú að ef
sjúklingur skilur ekki lækninn veit hann ekki hvort hann er alvarlega veik-
ur eða ekki. Hér verður því fyrst og ffemst að virða ósk sjúklingsins um að
fá túlk. Slík ósk er næg vísbending um að samtalið gangi ekki á viðunandi
hátt án túlks.
Jafn aðgangnr aö heilbngðisþjónustu
Hindranir á aðgengi að túlkun, ýmist eins og lýst er að ofan eða þegar
sjúklingi er sjálfum gert að greiða fyrir túlkaþjónustu, gera það að verkum
41 Samtal við Fanneyju Ingólfsdóttur deildarstjóra túlkaþjónustu Samskiptamið-
stöðvar heymarlausra og heyrnarskertra, janúar 2008. Sjá enn fremur: Valgerður
Stefánsdóttir, Málsamfélag heyrnarlausra, bls. 92.