Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2007, Blaðsíða 181

TVIHEIMAR
ið snýst um [í nýlegri svartri breskri kvikmynd] er ekki tjáning á
emhverjum týndnm uppruna eða ómenguðum kjama í svörtu
kvikmyndamáli, heldur að tekin er upp gagnrýnin „rödd“ sem
kemur á framfæri meðvitund um samslátt menningar og sögu
sem em grundvallarstoðir í aðstæðum tilvistar okkar.60
Á hugmyndum þeirra Mercers og Gilroys um tvíheima er mikilvægur
mumn. Túlkun Mercers er algjörlega and-eðlishyggjuleg, tvíheimar hans
em staður margfaldra tilfærslna og endurtjáningar á sjálfsmynd, án sér-
stakrar vísunar til kynþáttar, menningarlegrar hefðar, stétta, kyns eða kyn-
ferðis. Tvíheimavitundin er algerlega afurð menningar og sögu í sam-
slætti og samræðum. Að mati Mercers setur ættfræði Gilroys um breskan
„svartleika“ enn sem fyrr „afirískan“ uppruna og „þjóðleg“ form í forgrunn
— þrátt fyrir áherslu hans á sögulegt rof og samblendni og árás hans á
rómantíska Afríkumiðlægni.61 Að mati Gilroys er Mercer fulltrúi „ótíma-
bærrar fjölhyggju“, póstmódemískrar hjáleiðar ffamhjá þörfinm á því að
gefa hugtakinu „svartur“ sögulega nákvæmni og margbreytileika, að það
vísi á tengda framsetningarmáta, mótsögur og andspymumenningu.62
Eg vil ekki einfalda aðra hvora afstöðuna í þeirri mikilvægu samræðu
sem er að þróast og er líklega einkennandi fyrir tiltekinn tímapunkt í
menningarpóhtík, samræðu sem ekki er unnt að komast að endanlegri
niðurstöðu í. I því samhengi mætti benda á að vegna þess að táknmyndin
„tvíheimar“ vísar á vandasamar aðstæður margfaldra staðsetninga smýgur
það auðveldlega inn í fræðilega orðræðu sem sækir áhrif til póststrúkt-
úrahsma og hugmynda um sjálfsveru sem er ekki bundin einum stað.
Raunar hafa margar þessar orðræður komið frá fræðimönnum sem eiga
sér sögu sem er í meira eða minna mæh tvíheima. I þeirri nálgun sem ég
hef fylgt (fast á hæla Gilroys) er krafan sú að finna farvegi tvíheimaorð-
ræðu í ákveðnum landakortum/sögum. I sjálfsverum tvíheimanna birtist
sérstök reynsla sem er nútímaleg, þverþjóðleg og fjölmenningarleg. Þegar
60 Kobena Mercer, „Diaspora Culture and the Dialogic Imagination", bls. 56.
61 Kobena Mercer, „Black Art and tbe Burden of Representation“. The Black Atlantic
er með beinni bætti á verði gagnvart þeim vandkvæðum sem Mercer finnur á hug-
mynd Gilroys um „alþýðlegan módemisma11 þar sem óbeint er gert ráð fyrir próf-
steini á upprunaleika menningar og stéttar. Gagnrýnin móthefð nútímans í bók-
inni spannar allt frá staðbundnum menningarformum alþýðunnar til „æðri“
menningarlegri röksemda gegn heimspeki upplýsingarinnar (óbeint og beint).
62 Paul GOroy, The Black Atlantic, bls. 32 og 100.
179