Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2007, Qupperneq 115

Björg Hjartardóttir
Handan staðalmynda
Um hkLtverk kvenna í orðræðum um íslam1
Á sama tíma og fjölmeimingarsamfélög hafa orðið til á Vesturlöndum hef-
trr umfjöllun um innflytjendur hrá svæðum þar sem íslam eru ráðandi trú-
arbrögð htið fram hjá margbreytileika þeirra.1 Múslimar sem sest hafa að
á Vesturlöndum eiga rætur að rekja til óhkra þjóða og menningarheima. I
okkar heimshluta hafa umræður um íslam hinsvegar hverfet um ákveðna
tvíhyggju þar sem stillt er upp andstæðum tveggja heima, hinum „vest-
ræna“ og hinum „íslamska“, líkt og um ótengda og andstæða póla sé að
ræða.2 Samhliða þessu hefur sá skilningur verið útbreiddur að kúgun
kvenna sé óaðskiljanlegur hluti af trúarlífi og samfélagi múslima. I stað þess
að benda á hvemig hf manna eru tengd og samofin einkennist þessi orð-
ræða af því að dregin er upp ofureinföld mynd af átökum menningar-
heima sem leiðir oftar en ekki athyglina frá raunverulegri upphfun og hfi
þeirra sem um ræðir.3 I þessari grein verður ljósi varpað á hlutverk mús-
limskra kvenna í orðræðum samtímans um íslam og skoðað hvemig hefð-
bundinn klæðnaður þeirra er oft talinn tákn um kúgun og undirgefni.
Með því að fjalla um myndbrot úr heimildamynd um konur í Afganistan
verður enn fremur fjallað um hvemig ákveðnar staðalmyndir af múshmsk-
1 Greinin er byggð á hluta meistararitgerðar minnar, „You are more than an image:
Representations of Muslim women in four documentaries and a short film“, við
Háskólann í Utrecht, 2006. Fyrirlestur um efiiið var flutt á kynjafræðiþingi við
Háskóla íslands í nóvember 2007. Eg vil þakka Jóni Ólafesyni fyrir einstaklega
góðar ábendingar við ritun greinarinnar.
Dæmi um umræður af þessu tagi er að finna í verki Samuels Huntingtons The Clash
of Civilizations and the Remaking ofWorld Order frá árinu 1998.
3 Vert er að setja ákveðinn fyrirvara hér þar sem viðhorf til múslima er auðvitað
breytilegr effir svæðum á Vesturlöndum, við fyrstu sýn virðist þó ástandið vera
betra í Evrópu en það er í Bandaríkjunum.
113
Ritið 2-3/2007, bls. 113-126.