Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2007, Blaðsíða 154

JAMF.8 CLIFFORD
tíðar. T\aheimar tengja einnig mörg samfélög dreifðra þjóðarbrota. Kerfis-
bundnar ferðir jdir landamæri geta verið hluti af sKkum gagnkvæmum
tengslum en menning ttóheimanna, sem bundin er fleiri en einum stað, er
ekki endilega skilgreind út frá sérstökum landffæðilegum og pólitískum
mörkum. Það er þess virði að halda í sögulega og landffæðilega nákvæmni
þessara tveggja viðmiða um leið og viðurkennt er að á milh hinna áþreif-
anlegu erfiðu aðstæðna, sem hugtökin „mæri“ og „t\úheimar“ vísa tfil, eru
engin skil. Birtingarform langana, minninga og (mis)samsömunar, sem
fylgja tvíheimum, koma einnig fram hjá breiðum hópi minnihlutahópa og
farandhópa. Og tvístraðar þjóðir, eftir að breið úthöf og póhtískir tálmar
hafa aðskihð þær ffá ættjörð sinni, finna í sívaxandi mæh finir þ\d að þær
eiga í mærasamskiptum \dð gamla landið. Hægt er að fara á milh með
hjálp nútímafhitningatækni, samskipta og flutninga á vinnuafli. Flug\ælar,
símar, snældur, myndupptökuvélar og hreyfanlegir rinnumarkaðir draga
úr fjarlægðum og auðvelda umferð í báðar áttir, löglega og ólöglega, milh
allra heimsins staða.
Þessi skörun mæra og tvíheimareynslu í hversdagslífi á seinm hluta
tuttugustu aldar bendir til að erfitt sé að halda til streitu útilokandi ffum-
forsendum í tilraun okkar til að gera grein fyrir birtingarmyndum þver-
þjóðlegrar sjálfsmyndar. Þegar ég tala um þörfina á að greiða úr forsend-
um og halda sögulegri nákvæmni á ég ekki við það að halda sig innan
strangra merkinga og krefjast staðfestingar á uppruna. (Hið dæmigerða
landamærasvæði er E1 Paso-Juarez. Eða er það Tijuana-San Diego? Er
hægt að færa la ligua úr stað til Redwood-borgar eða yfir til mexíkósku-
amerísku hverfanna í Chicago?) William Saffan virðist, í grein sinni í
fyrsta tölublaði Disaspora, „Diasporas in Modern Societies. Mtndts of
Homeland and Retum“,' á köflum fást við sh'kt verkeftú. Viðfangsefni
hans og vandamálin sem hann mætir geta hjálpað okkur að sjá hvað felst í
því að skilgreina það svið fyrirbæra sem við viljum kalla „tvíheima“.
Saffan ræðir margvíslega reynslu ýmissa hópa út ffá því hverrng hún
fellur að eða fellur ekki að ákvæðnu skilgreiningarlíkani. Sldlgreining hans
á tviheimum er þessi: „minnihlutasamfélög útlaga“ (1) sem hafa dreifst út
ffá upphaflegri „miðju“ til að minnsta kosti tveggja „jaðar“-staða; (2) sem
viðhalda „minningu, sýn eða goðsögn um upphaflega ættjörð“; (3) sem
„trúa að þeir séu ekki - og geti ef til vill ekki orðið - að fullu viðurkenndir
' William Saffran, „Diasporas in Modem Societies. Myths of Homeland and
Retum", Diaspora 1,1/1991, bls. 83-99.
J52