Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2008, Side 31

VIÐHORF OG VISTKREPPA
þjóðir eða samfélög breyti um stefnu svo að um mtmar, þó að það hafi
verið löngu tímabært.
Hugtökin hægri og Hnstri í stjómmálum komu upp í frönsku stjómar-
byltingunni í lok 18. aldar og hafa verið notuð æ síðan á Vesturlöndum
hvað sem á hefur dunið. Lengst af hafa þessi orð verið skilin þannig að þau
tengist afstöðu manna til þess hvemig auður og gæði skuh skiptast: Vinstri
menn vilji að auðurinn skiptist sem jafnast en hægri menn að þeir sem
eiga fyrirtækin, „kapítalistamir“, njóti góðs af frumkvæði sínu; - þannig
verði auðurinn mestur þegar tdl lengdar lætur. Þetta tengist síðan stund-
um viðhorfum manna til rflásvalds og opinberra afskipta sem ýmsir hægri
menn vilja hafa sem minnst, að minnsta kostd í orði kveðnu. Þessu tdl við-
bótar skiptast stjómmálaviðhorf fólks að sjálfsögðu efrir mörgum öðmm
ásum, tdl dæmis efrir því hversu fastheldnir menn em á gömul viðhorf og
verðmæti en slíkt köllum við oft íhaldssemi.
Aherslan í skiptingunni í hægri og vinstri hefur engan veginn alltaf
verið hin sama en þó hefur lýsingin sem hér var gefrn út frá skiptingu
auðsins rejmst furðu lífseig. Þegar umræðan um umhverfismál kom tdl
sögunnar á 7. og 8. áratug 20. aldar virtist í fyrstu sem hún mundi ekki
„skautast“ eða pólast efrir gamla ásnum vinstri/hægri; ýmsir sem tóku þátt
í að ryðja brautdna í umhverfismálum og náttúravernd vom tdl dæmis ekki
þekktdr sem vinstri menn.3-'1 Þegar frá leið breyttist þetta og síðar virðist
afstaða manna tdl umhverfismála lengi vel hafa verið tekin, jafnvel öðm
fremur, ril marks um hvort þeir væra „hægri“ eða „vinstri“ menn.
En af hverju skyldi þetta hafa þróast þannig á þessu skeiði? Af hverju
ættu þeir sem leggja htla áherslu á jafiia skiptingu auðsins að vera jafh-
frarnt áhugalitlir um umhverfismál? Við þessu er ekkert augljóst svar og
því hefur spumingin talsvert verið rædd. Hér verða nefndar tvenns konar
skýringar sem oft koma upp.
I fyrsta lagi má nefna það sem áðan var minnst á að hægri menn rétt-
læta hugmyndir sínar um misskiptingu auðsins með því að samkvæmt þeim
verði auðurinn meiri - hann vaxi örar og á því hagnist allir þegar upp er
staðið, fika þeir sem bera skarðastan hlut frá borði. En ef auðurinn getur
ekki vaxið endalaust rýmar þessi röksemd í gildi og trúverðugleika.
I öðm lagi virðast margir telja að ýmsar aðgerðir í umhverfismálum
kalh á afskipti opinberra aðila (,,rfldsins“). Þess vegna sýnist þeim hægri
3-' Dæmi um þetta má sjá í því sem rakið var í upphafi gremarinnar um fyrstu
bækumar sem ruddu brautina, hverjir stóðu að þeim og svo framvegis.
29