Þjóðlíf - 01.05.1988, Blaðsíða 60

VIÐSKIPTI
Finnar eiga fé í
sovéskum bönkum
Vináttusamninj>ur Sovétríkjanna oj> Finn-
lands hcfur verið í gildi í 40 ár. Mikil hátíða-
höld voru af því tilefni í báðum löndum og
fyrirhcit á báða bóga um áframhaldandi gott
samband og meiri viðskipti milli landanna.
Aform eru um afnám vegabréfsáritana milli
Sovétríkjanna og Finnlands.
Hinn 6. apríl voru 40 ár liðin frá því að
leiðtogar landanna undirrituðu hinn sögu-
lega vináttusamning þjóðanna sem síðar
varð grundvöllur hlutleysisstefnu Finna í ut-
anríkismálum. Sendinefnd undir forystu
Levs Zajkovs, formanns Moskvudeildar sov-
éska Kommúnistaflokksins og þriðja valda-
mesta manns flokksins, kom til Finnlands til
að vera viðstödd aðalhátíðahöldin sem fram
fóru í Finlandia-húsinu í Helsinki. Finnar
sendu sveit manna undir forystu Matta Ahde
forseta finnska þingsins til að vera viðstödd
veisluhöldin í Moskvu.
ísbrjótur var vígður, blómakransar voru
lagðir á grafir fyrrum forseta landsins, Len-
ín-safnið í Helsinki var heimsótt, málsverðir
voru snæddir og ræður haldnar í tilefni af-
mælisins. Sovésku gestirnir fóru ákaflega já-
kvæðum orðurn um vináttu Finna og Sovét-
manna og samstarf þeirra á öllum sviðum.
Og hið sama sögðu Finnar. Menn voru á einu
máli um mikilvægi þess að auka og efla sam-
vinnu þjóðanna og nauðsyn þess að finna
sem fyrst lausn á vandamálum í verslun land-
anna og nýjar samstarfsleiðir.
Sovétmenn hafa orðið að draga nokkuð úr
verslun sinni við Finna vegna lækkandi olíu-
verðs og Finnar eiga nú þegar háar fjárhæðir
inni á sovéskum bankareikningum. Zajkov
sagði að Sovétmenn hefðu tekið saman til-
lögur til samstarfs og nefndi sem dæmi hugs-
anlega þátttöku Finna í vinnslu steintegunda
á Kólaskaga, byggingu jarðgasleiðslu frá So-
vétríkjunum til Finnlands og hönnun og
smíði tækja sem nota á við vinnslu olíu og
gass í Norður-íshafi. Hann lýsti yfir að Sov-
étmenn hefðu mikinn áhuga á þátttöku í
byggingaframkvæmdum í Finnlandi en
finnsk byggingafyrirtæki vinna mikið í Sov-
étríkjunum.
Öryggis- og hernaðarmál bar að sjálfsögðu á
góma og pólitísk þýðing vináttusamningsins
og frumkvæði Finna í friðarmálum voru
rædd. Finnar hafa barist fyrir því að Norður-
lönd verði lýst kjarnorkuvopnalaust svæði.
eins og kunnugt er. og í viðræðunum kom
fram stuðningur Sovétmanna við hugmynd-
ina. Zajkov taldi að samband landanna væri
ekki lengur viðkvæmt fyrir sveiflum í al-
þjóðastjórnmálum og að það hefði haft já-
kvæð áhrif á stöðugleikann á Norðurlönd-
um.
Finnskir stjórnmálamenn lýstu hins vegar
yfir að samningurinn hefði á sínum tíma
verið góð lausn á sameiginlegum öryggis-
hagsmunum Finna og Sovétmanna. Reynsla
síðustu 40 ára sýndi fram á varanleika og
sögulega þýðingu samningsins.
Á meðan á heimsókn sendinefndarinnar
Lev Zajkov og Mauno Koivisto: Vináttu
samningur Finna og Sovétmanna hefur
verið í gildi í 40 ár. Á afmælinu vígðu
menn ísbrjóta, lögðu blómsveiga, héldu
veislur og höfðu uppi stór orð um
áframhaldandi vináttu þjóðanna.
stóð kom í Ijós að Mikhail Gorbatsjov leið-
togi Sovétríkjanna myndi koma í opinbera
heimsókn til Finnlands á þessu ári og þá er
ætlunin að ræða sambandið milli landanna.
Finnar höfðu vonast til að Sovétleiðtoginn
kæmi í sína fyrstu opinberu heimsókn nú til
að vera viðstaddur hátíðahöldin en af því gat
ekki orðið.
I viðtali við morgunblaðið Helsingin San-
omat, eða Helsinkifréttir, sagði Zajkov að
Sovétríkin hyggðust smám saman afnema
vegabréfsáritanir til og frá landinu enda væri
það í samræmi við glasnost-stefnu Gorbat-
sjovs. Til greina kæmi að þær yrðu fyrst af-
numdar milli Finnlands og Sovétríkjanna.
Guðrún Helga Sigurðardóttir
/Finnlandi.
Skiptar skoðanir á finnska þinginu
Háttsettir Finnar og Sovétmenn ræddu
sameiginlegar landvarnir þegar í janúar
1945. Gustaf Mannerheini, þáverandi for-
seti Finnlands, tók saman uppkast að
samningi milli landanna og lagði þar
áherslu á sjálfsvarnir Finna og að þjóðirn-
ar kæmust að samkomulagi um til hvaða
ráða yrði gripið ef ráðist yrði á Sovétríkin
gegnum Finnland.
í febrúar 1948 skrifaði Jósef Stalín Pa-
asikivi þáverandi forseta landsins bréf.
Sovétmenn höfðu samið við Ungverja og
Rúmena og Stalín vildi ganga út frá þeim
samningum í samningsviðræðum Finna
og Sovétmanna.
Paasikivi sneri sér til þingmanna en á
þinginu voru skiptar skoðanir: kommún-
istar vildu ræða við Sovétmenn og jafnað-
armenn og þingmenn Sænska þjóðar-
flokksins voru ekki andstæðir viðræðum.
Þingmenn Miðflokksins, Bændaflokksins
og Sameiningarflokksins voru liins vegar
andstæðir samningaviðræðum. Finnar
töldu sig þó aðeins hafa um tvennt að
velja: ræða við Sovétmenn eða hafna við-
ræðum og eiga á hættu að landið yrði
hertekið ef til stríðs kæmi. Þeir völdu því
fyrri kostinn. Þingið skipaði sendinefnd
til Moskvu og lagði áherslu á að haldið
yrði fast við hlutleysisstefnu landsins og
að finnski herinn myndi aðeins skuld-
binda sig til að verja finnskt landsvæði.
Nefndin fór til Moskvu vorið 1948.
Vináttusamningurinn skiptist í tvennt:
fyrri hlutinn kveður á um hernaðar- og
öryggismál en í honum skuldbinda Finnar
sig til að verjast eftir bestu getu ef ráðist
er á Finnland eða Sovétríkin gegnum
finnskt landsvæði. til dæmis af Þjóðverj-
um eða bandamönnum þeirra. Sovét-
menn verði fengnir til hjálpar ef nauðsyn
krefji.
Almennt er talið að Finnar hafi fengið
sitt fram í þessum samningi. Sovétmenn
höfðu áður undirritað svipaða samninga
við Rúmena, Tékka, Búlgara, Pólverja,
Austur-þjóðverja og Ungverja um að
Sovétmenn kæmu til aðstoðar ef ráðist
yrði á löndin, að ráðgast yrði um mikil-
væg alþjóðamál, hugmyndafræði og að
þjóðirnar verðu sósíalismann í Evrópu og
öllum heiminum fyrir utan nána hernað-
arsamvinnu gegnum Varsjárbandalagið.
En í samningnum við Finna koma Sovét-
menn fram við viðsemjendur sína sem
sjálfstæða þjóð og sjálfstættt ríki, jafn-
ingja, og taka tillit til viðhorfa þeirra og
skoðana sem slíkra.
GHS
58