Þjóðlíf - 01.12.1990, Blaðsíða 29

SAMVINNA UM NJOSNIR
Kemst upp um njósnasamvinnu Bandaríkjamanna og Svía gegn Sovétríkjunum.
Er komin skýring á hinum dularfullu kafbátaferðum Sovétmanna
við strendur Svíþjóðar?
GUÐBJÖRG LINDA RAFNSDÓTTIR SVÍÞJÓÐ
Rússneskur knfbátur. Skýring á kafbátaferðum við Svíþjóðar-
strendur?
Sænska dagblaðið Dagens
Nyheter greindi frá því nýlega
að herir Svíþjóðar og Bandaríkj-
anna hafi haft langvarandi sam-
vinnu um njósnir gegn Sovét-
ríkjunum. Njósnir þessar hafa
samkvæmt heimildum blaðsins
staðið yfir síðan í lok seinni
heimsstyrjaldarinnar. I Svíþjóð
er deilt um málið og telja margir
það vera mikinn hnekki fyrir
hlutleysisstefnu Svíþjóðar.
pplýsingar blaðsins byggja
á samtölum við háttsetta að-
ila innan sænska hersins. Þeir
segja að Svíar hafi látið af hendi
upplýsingar um Sovétríkin til
Bandaríkjanna í skiptum fyrir
bandarísk njósnatæki og annan
hertæknibúnað. Svíar hafa með
þessu móti haft óvenju greiðan
aðgang að bandarískri hertækni,
ekki síst í ljósi þess að þeir eiga ekki aðild
að Nató. Bandaríkjamenn standa framar-
lega hvað snertir þróun ýmiss konar neð-
ansjávartækni, sem Svíar hafa sóst eftir
vegna stöðugra ásókna kafbáta við strend-
ur landsins. Þá hefur bandarísk hertækni
verið afgerandi fyrir þróun sænsks flug-
iðnaðar.
I kjölfar ofangreindra skrifa í Dagens
Nyheter birtust greinar í öðrum dagblöð-
um sem tóku í sama streng. Njósnir Sví-
þjóðar sem fyrst og fremst hafa gengið út á
að fylgjast með og hlera alls konar fjar-
skipti í Sovétríkjunum, hafa að stórum
hluta átt sér stað með bandarískum tækja-
búnaði, sem hefur verið seldur ódýrt til
Svíþjóðar. Heimildamenn Dagens Nyhet-
er segja þó að Svíar hafi ekki leyft Banda-
ríkjamönnum að starfa við njósnastöðv-
arnar eða að taka beinan þátt í starfsem-
inni. Þeir segja einnig að Svíar láti ekki
allar upplýsingar sem þeir hafi um Sovét-
ríkin af hendi til Bandaríkjanna.
Séu ofannefndar heimildir um sam-
vinnu sænskra og bandarískra hernaðaryf-
irvalda réttar, má segja að sænski herinn
hafi átt stóran þátt í kjarnorkuáætlunum
Bandaríkjanna gegn Sovétríkjunum.
Þetta er talið geta skýrt hugsanlegar ferðir
sovéskra kafbáta í sænskri landhelgi og
vantrú sovéskra hernaðaryfirvalda á hlut-
le^sisstefnu Svíþjóðar.
áttunda áratugnum munu Banda-
ríkjamenn fyrst og fremst hafa haft
áhuga á upplýsingum um sovéska loft-
varnarkerfið SA 10, sem Sovétmenn hafa
byggt upp á síðasta áratug við strendur
Eistlands, Lettlands og Litháen, á Kóla-
skaganum og umhverfis Moskvu.
Hlustunarstöðvar sænska hersins á
Gotlandi gera það að verkum að Svíar eru
best í stakk búnir til að fylgjast stöðugt
með því sem gerist við strendur Eystra-
saltsríkjanna, auk þess sem njósnaskip
þeirra, Orion, er stöðugt á svæðinu.
Hugleiðingar um samvinnu sænskra og
bandarískra hernaðaryfirvalda
eru ekki nýjar af nálinni. Orð-
rómi af þessu tagi hefur skotið
upp við og við, allt síðan 1952,
þegar Katalínumálið svokallaða
var í algleymingi. Þá er talið að
Sovétmenn hafi skotið niður
sænska njósnavél af gerðinni
DC3 yfir sovésku landsvæði og
Katalínuvél yfir Eystrasalti. Sú
vél er talin hafa verið búin banda-
rískum njósnatækjum.
Nýlegar upplýsingar benda til
að Bandaríkin hafi, eftir mikinn
þrýsting frá sænskum stjórnvöld-
um, samþykkt að selja vopn til
Svíþjóðar þegar árið 1952. Sú
samþykkt fól í sér að Svíþjóð gat
keypt bandarísk hertól með sömu
skilmálum og þau ríki sem aðild
eiga að Nató. Bandarískur fræði-
maður, Paul M. Cole, heldur því
fram að sænsk stjórnvöld hafi sett fram þá
kröfu að samkomulagið yrði leynilegt; að
sænska þjóðin fengi með engu móti pata af því.
Þó svo flestir sem hafa tjáð sig um málið
opinberlega taki afstöðu gegn þessari
hernaðarsamvinnu ríkjanna og bendi á
tvöfalt siðgæði hvað snertir hlutleysi, þá
eru ekki allir þeirrar skoðunar. Leiðara-
höfundur Suðursænska dagblaðsins segir
það ósköp eðlilegt að Svíar skiptist á upp-
lýsingum við lönd sem standa þeim nærri
pólitískt, efnahagslega og menningarlega,
einnig þegar um er að ræða varnir Svíþjóð-
ar. Auk þess sé það staðreynd sem ekki
verði litið framhjá að vegna landfræðilegr-
ar legu, séu Sovétríkin það ríki sem Svíum
stafi mest ógnun af. Þótt Svíar hafi valið að
vera utan hernaðarbandalaga séu þeir
hluti hins vestræna lýðræðis. Það sé því í
hæsta máta hræsnisfullt að látast vera
hissa á því að sænski og bandaríski herinn
hafi samvinnu um öryggismál.
0
ÞJÓÐLÍF 29