Þjóðlíf - 01.12.1990, Blaðsíða 82

HUSNÆÐI
VALKOSTIR
í STAÐ
SÉREIGNAR
EFTIR REYNI INGIBJARTSSON
Húsnæðismál
Sú var tíðin að í litskrúðugum ferðabækl-
ingum um Island var því hampað á fyrstu
síðu að nær allir íslendingar ættu sínar
eigin íbúðir. Til áréttingar var svo birt
mynd af glæsilegu einbýlishúsi. Allt fram
á þetta ár stóð í fyrstu grein laga um
Húsnæðisstofnun ríkisins, „að stuðla að
jafnrétti í húsnæðismálum, þannig að
fjármunum verði sérstaklega varið til
þess að auka möguleika fólks á að eign-
ast húsnæði“.
Þann 1. júní sl. tóku hinsvegar gildi
breytingar á húsnæðislögunum, þar
sem undirstrikað var í fyrstu grein að auka
möguleika fólks á að eignast eða leigja hús-
næði á viðráðanlegum kjörum.
Þessi orðalagsbreyting undirstrikar
tvennt: Endalok einhliða séreignarstefnu
og jafnrétti milli valkosta. Leiguíbúðir
sem alla tíð hafa verið taldar annars flokks
kostur, eru nú taldar jafngildur kostur og
eignaríbúðir, og það reyndar undirstrikað
í hinum nýju lögum með því að lán til
byggingar leiguíbúða og búseturéttar-
íbúða eru oreðin hagstæðustu lánin.
Húsnæðiskerfið í heild er nú á þrösk-
uldi nýs áratugar. Með annars vegar fé-
lagslegu kerfi með nokkrum valkostum og
hinsvegar húsbréfakerfinu, eru allir
möguleikar á því að byggja upp heildstætt
kerfi til frambúðar í stað upplausnar síð-
asta áratugar.
Sérlausnir og almennar
lausnir
Ihinu nýja húsnæðiskerfi byggist árang-
urinn á samspili einstaklinga, félaga-
samtaka og sveitarfélaga. Almenna hús-
næðislánakerfínu á að sjálfsögðu að loka
sem fyrst og húsbréfakerfið að koma í þess
stað. Stærstu mistök á síðasta áratug voru
að láta almenn húsnæðislán fjármagna
fasteignamarkaðinn. Húsbréfakerfið er
kjörið til að gera það.
Nýbyggingar verða væntanlega í stór-
auknu mæli á vegum ýmissa félagasam-
taka ásamt sveitarfélögunum. Byggingar-
félög eldra fólks, öryrkja og námsmanna
ásamt Búseta hafa alla möguleika á að
vinna stórvirki á næstu árum og hafa
reyndar verið að gera það að undanförnu.
Húsnæðissamvinnufélögin munu koma
í stað byggingarsamvinnufélaganna sem
félög ungs fólks ekki síst, og hinn gífurlegi
straumur í Búseta sannar þetta.
Samkvæmt hinum nýju lögum um félags-
legar íbúðir þurfa félagasamtök og sveit-
Reynir Ingibjartsson. I hinu nýja húsnæðis-
keríl byggist árangurinn á samspili einstakl-
inga, félagasamtaka og sveitarfélaga.
arfélög að fjármagna 10% byggingarkostn-
aðar að jafnaði, hvort sem um er að ræða
leiguíbúðir, kaupleiguíbúðir, búseturétt-
aríbúðir eða félagslegar eignaríbúðir.
Lánstíminn til eignaríbúða er 43 ár, ann-
ars 50 ár.
Fyrir eldra fólk er nú til staðar mjög
góður kostur, þ.e. 30% eignarhlutur og
búseturéttur gegn 70% láni til 50 ára.
Þetta á við um þá sem eiga íbúðir, vilja
selja og fara í minna og hentugra húsnæði
og búa við meira öryggi og þjónustu. Þetta
er kostur í stað hinna dýru þjónustuíbúða
sem hafa verið í boði að undanförnu og
kosta fólk aleiguna og oft meira til. Með
þessu móti getur fólk haft einhverjar ráð-
stöfunartekjur fyrir sig á sínum efri árum.
Fjármögnun
Eins og alþjóð veit kostar húsnæðis-
kerfið mikið fé. Á síðasta áratug fóru
margir milljarðar til fólks sem átti skuld-
litlar eða skuldlausar íbúðir, en tók lán til
að fjármagna sína aðra, þriðju, fjórðu eða
jafnvel fimmtu íbúð. Á meðan stóðu stórir
hópar utangarðs, s.s. öryrkjar, leigjendur,
aldraðir, námsmenn og einstæðir foreldr-
ar. Með hinu nýja húsnæðiskerfí verður
öll fjármögnun miklu markvissari.
Hinni gífurlegu vaxtaniðurgreiðslu hjá
Húsnæðisstofnun sem ríkisvaldið stendur
undir, þarf að linna að einhverju marki
gegn hóflegri hækkun vaxta, húsaleigu-
bótum og vaxtabótum. Með bótakerfi á að
vera hægt að stýra fjármagni miklu betur
til þeirra sem á þurfa að halda í stað al-
mennrar niðurgreiðslu á vöxtum.
Lífeyrissjóðirnir eiga svo að líta á það
sem þjóðfélagslega skyldu að beina ráð-
stöfunarfé sínu inní félagslega húsnæðis-
kerfið með skuldabréfakaupum beint af
82 ÞJÓÐLÍF