Þjóðlíf - 01.12.1990, Blaðsíða 86

MENNTUN FYRIR ALLA
Framkvœmdaáœtlunin í skólamálum nœr til aldamóta. Gerður G. Óskarsdóttir:
Menntun nær ekki til allra. Viljum leggja áherslu á menntun allt lífið
Um eins árs skeið hefur verið unnið að
framkvæmdaáætlun menntamálaráðu-
neytisins í skólamálum til ársins 2000.
Við undirbúning hennar var haft sam-
band við fjölmarga aðila, bæði með
fundahöldum og spurningalistum og nú
liggur niðurstaðan fyrir. Gerður G. Ósk-
arsdóttir, ráðunautur menntamálaráð-
herra um skólamál, hefur haft umsjón
með gerð skýrslunnar:
Hvers konar plagg er þetta, hver er
tilgangurinn með áætluninni?
„Með framkvæmdaáætluninni er leitast
við að horfa fram í tímann,“ segir Gerður,
„draga fram hverju þurfi að vinna að á
næstu tíu árum. Stefnan er mörkuð út frá
núverandi ramma, þ.e. þeim lögum og
reglum sem nú eru í gildi. Þetta er leiðar-
vísir fyrir starfsmenn ráðuneytisins. Fyrir
hvert skólastig, ef svo má segja, eru sett
ákveðin markmið, frá leikskóla upp í full-
orðinsfræðslu.
Skýrslan hefst á kafla um meginmark-
mið í skólamálum. I kjölfarið fylgir um-
fjöllun um hvert skólastig, markmið sett
„Valddreifing er annar
þáttur. Rætt er um að
færa vald frá
ráðuneytinu út í
fræðsluumdæmin;
stuðla á að meira
faglegu sjálfstæði
skólanna á öllum
skólastigum. Sumir
kennarareru reyndar
ekki fylgjandi því að
mannaráðningar fari til
skólanna sjálfra og
menn greinir á um hve
miðstýrð t.d. námsskrá
framhaldsskólanna eigi
að vera."
PÉTUR MÁR ÓLAFSSON
fram, þau skilgreind og rökstudd og loks
sagt hvaða skref þurfi að stíga til þess að ná
þeim. Jafnframt er greint frá stöðunni nú.
Þarna er því mikið af upplýsingum um
skólamál fyrr og nú auk framtíðarsýnar.
Tilgangurinn með þessu er að bæta vinnu-
brögð ráðuneytisins, gera mönnum kleift
að horfa á málin í samhengi. Ef erindi
berst ráðuneytinu er hægt að taka ákvörð-
un í samræmi við gildandi stefnu. Þetta
mun flýta fyrir afgreiðslu mála og stuðla
að bættri nýtingu þess fjár sem lagt er í
menntamál. Hagræðing er mikilvæg og
aukin gæði.“
Hver eru mikilvægustu atriði skýrsl-
unnar?
„I allri skýrslunni er lögð áhersla á
menntun allt lífið. Það er í samræmi við
áherslur í nágrannalöndum okkar. Hér á
landi hefur aldrei fyrr verið horft á skóla-
kerfið í heild á þennan hátt, að líta á
menntunina sem menntun alla ævi er hefst
í leikskóla og endar í fullorðinsfræðslu á
efri árum. Við byrjum á leikskólanum sem
einnig er sérstakt, venjulega hefur verið
litið svo á að skólastarf hefjist með grunn-
skóla.
Menntun á að vera fyrir alla. Hún er það
ekki nú. Leikskóli er ekki fyrir alla,
grunnskólinn er lokaður sumum þótt við
höldum annað, — fatlaðir eiga ekki alltaf
greiðan aðgang. Ekki fara allir í fram-
haldsskóla heldur, það eru ekki nema 60-
70% af hverjum árgangi sem finna þar
nám við hæfi og ljúka prófi. í Þýskalandi
ljúka um 90% af árgangi einhverri sér-
menntun. Þetta verður erfitt verk þar sem
margir skólanna eru ekki enn reiðubúnir
að sinna þessum afskipta hópi. Fjöl-
brautaskólar út um land hafa staðið sig
betur og boðið meiri möguleika og t.d. á
Selfossi og í Keflavík hafa verið gerðar
tilraunir með starfsnámsbrautir. Aftur á
móti hefur gengið verr að koma á nýjum
námsbrautartilboðum í Reykjavík.
Nú er það þannig að mesta fullorðins-
fræðslan hér á landi er fyrir þá sem hafa
bestu menntunina fyrir. Menntamála-
ráðuneytið stefnir ekki að því að auka slíka
fræðslu neitt að ráði á sínum vegum en
aftur á móti ieggur það áherslu á öflun og
miðlun upplýsinga um fullorðinsfræðslu í
landinu, ráðgjöf, námskeið fyrir kennara
og styrkveitingar á sviði fullorðinsfræðslu
og fjarkennslu.
Valddreifing er annar þáttur. Rætt er
um að færa vald frá ráðuneytinu út í
fræðsluumdæmin; stuðla á að meira fag-
legu sjálfstæði skólanna á öllum skólastig-
um. Sumir kennarar eru reyndar ekki
fylgjandi því að mannaráðningar fari til
skólanna sjálfra og menn greinir á um hve
miðstýrð t.d. námsskrá framhaldsskól-
anna eigi að vera.“
Eru menn þá hræddir við valddreif-
ingu og frelsi?
„Já, það er rétt. Margir eru hræddir við
það.
— Eftirlit og mat á skólastarfi eru ný-
lunda í skýrslunni. Með auknu sjálfstæði
verður að auka hvort tveggja. Þarna er t.d.
um að ræða heildarmat á starfi í einstökum
skólum, mat á kennslu og aðstöðu í ein-
stökum greinum, námsgögnum eða á sam-
skiptum innan skóla. Matið getur verið á
vegum skólanna sjálfra, fræðsluskrifstofa,
stofnana sem mennta kennara eða Rann-
sóknarstofnunar uppeldismála, eða þá að
ráðuneytið skoðar stöðu nemenda í náms-
grein og þar fram eftir götum.
Áhersla á verkmenntun og listir gengur
eins og rauður þráður gegnum alla skýrsl-
una. Það hefur verið talsvert gagnrýnt,
sumum finnst algjör óþarfi að eyða tíma í
listir. Einnig á að auka námsráðgjöf. Þetta
eru helstu áhersluþættir skýrslunnar.“
Fyrir utan það sem Gerður nefnir eru
nokkur atriði til viðbótar á hverju skóla-
stigi sem rétt er að geta. Það á að styrkja og
efla leikskólann sem uppeldis- og mennta-
stofnun fyrir öll börn undir grunnskóla-
aldri og draga úr viðbrigðum barna og
foreldra við það að barn fer úr leikskóla í
grunnskóla.
I málefnum yngri bekkja grunnskóla er
meginmarkmiðið að lengja skóladaginn og
gera hann samfelldan. Þegar því er náð er
lagt til að varið sé um þriðjungi af tíma
nemenda í íslensku og stærðfræði, þriðj-
ungi í listir og verkmenntir og þriðjungi í
86 ÞJÓÐLÍF