Ægir - 01.07.2003, Blaðsíða 26

26
E F T I R L I T
Við undirritun samningsins
um EES gengust Íslendingar
undir öll ákvæði tilskipunar
ESB um hollustuhætti við
framleiðslu og markaðssetn-
ingu sjávarafurða og skuld-
bundu sig jafnframt að taka
ákvæðin inn í íslenska löggjöf.
Þetta var síðan gert um ára-
mótin 1992-1993 þegar ný lög
um meðferð sjávarafurða og
eftirlit með framleiðslu þeirra
gengu í gildi. Ríkismat sjávar-
afurða var lagt niður og Fiski-
stofa sett á stofn auk þess sem
faggildum skoðunarstofum var
falið að annast framkvæmd eft-
irlitsins.
Breyttar áherslur
Ljóst er að þegar Ríkismat sjávar-
afurða var lagt niður dró stórlega
úr beinum afskiptum stjórnvalda
af framleiðslu sjávarafurða. Fyrir
breytinguna starfaði fjöldi fisk-
matsmanna um land allt og var
hlutverk þeirra að meta landaðan
afla (ferskfiskmat), fylgjast með
hreinlæti, búnaði og vinnslu í
fiskvinnsluhúsum og að endingu
að meta framleiddar afurðir (af-
urðamat). Kostnaðurinn við slíkt
eftirlit er gífurlegur því eigi það
að skila árangri liggur við að þörf
sé á stöðugri viðveru eins eftirlits-
manns hjá hverjum framleiðanda.
Annar galli við slíkt kerfi er að
óljóst er hvort framleiðandinn eða
eftirlitsaðilinn beri ábyrgð á
framleiðslunni.
Í 1.gr. laga nr. 55/1998, um
meðferð, vinnslu og dreifingu
sjávarafurða kemur fram að til-
gangur laganna sé að tryggja
neytendum að íslenskar sjávaraf-
urðir séu heilnæmar, standist
settar kröfur um gæði, séu unnar
við fullnægjandi hreinlætisað-
stæður og að merkingar og upp-
lýsingar um þær séu fullnægj-
andi. Markmiðið með opinberu
eftirliti er fyrst og fremst neyt-
endavernd, þ.e. að tryggja að
neysla sjávarafurða valdi neytand-
anum ekki heilsutjóni og að hann
sé ekki vísvitandi blekktur með
röngum merkingum eða upplýs-
ingum. Að öðru leyti skipta
stjórnvöld sér ekki af því hvort
gæði vörunnar uppfylli væntingar
viðskiptavinarins.
Innra eftirlit byggt á HACCP
Krafan um að framleiðandinn
komi á innra eftirliti, sem byggir
á HACCP, með framleiðslu sinni
markar tímamót. Með því að við-
hafa innra eftirlit og skráningar
því samfara á framleiðandinn að
geta sannað að hann hafi ástundað
góða framleiðsluhætti við fram-
leiðsluna komi upp ágreiningur
um atriði sem tengjast heilnæmi
og öryggi vörunnar. Það er því
hans að sanna sakleysi sitt, en
ekki ákærandans að sanna sekt
hans.
Skoðanir skoðunarstofu beinast
fyrst og fremst að því að skoða
vinnsluumhverfið og innra eftir-
litið, en minna að beinni skoðun
á hráefni og afurð. Uppfylli fram-
leiðndinn settar kröfur fær hann
útgefið vinnsluleyfi frá Fiskistofu,
sem veitir honum rétt til selja
framleiðslu sína til landa innan
Evrópska efnahagssvæðisins.
Margir eftirlitsaðilar
Auk opinberra eftirlitsaðila koma
ýmsir einkaaðilar að eftirliti með
útfluttum sjávarafurðum.
Skoðunarstofa - Samkvæmt
kröfum Fiskistofu á skoðunarstofa
að heimsækja landvinnslur og
vinnsluskip á þriggja mánaða
fresti. Skip og báta yfir 10
brúttótonnum á að skoða tvisvar á
ári og báta undir 10 brúttótonn-
um einu sinni á ári.
Fiskistofa - Ef skoðunarstofa
hefur gert alvarlegar athugasemd-
ir við skoðun er það hlutverk eft-
irlitsmanna Fiskistofu að fylgjast
með að þessar athugasemdir hafi
verið lagfærðar í tíma. Fiskistofa
hefur einnig það hlutverk að
fylgjast með að skoðunarstofurnar
framkvæmi sínar skoðanir á rétt-
an hátt og framkvæmir því s.k.
samanburðarskoðanir og tvennd-
arskoðanir hjá vinnsluleyfishöf-
um. Mjög er misjafnt hve margar
heimsóknir vinnsluleyfishafar fá
frá Fiskistofu.
Eftirlitsstofnun EFTA (ESA)
Eftirlitsmenn ESA heimsækja Ís-
land að jafnaði nokkrum sinnum
á ári og fara þá í skoðun í fisk-
vinnslufyrirtæki. Tilgangur þess-
ara skoðana er að fylgjast með
hvort íslensk stjórnvöld uppfylli í
einu og öllu skilyrði EES-samn-
ingsins.
Sölusamtök
SH-þjónusta og SÍF starfa fyrir
hönd sinna viðskiptavina við
skoðanir á afurðum og vinnslum.
Erlendar vottunarstofur
The British Retail Consortium
(BRC) eru samtök smásala í Bret-
landi. Um það bil 90% allra smá-
sala á Bretlandseyjum eru í þess-
um samtökum, allt frá kaup-
manninum á horninu til stór-
verslana. BRC hefur áhrif á smá-
söluverslun á fjölmörgum sviðum
m.a. varðandi gæði og öryggi
vöru, lagaleg málefni, samskipti
við ESB og staðlagerð.
Tæplega 40% af öllum mat-
vælum sem seld eru á Bret-
landseyjum eru seld undir vöru-
merkjum ákveðinna smásala. Í
langflestum tilvikum eru þessar
vörur markaðssettar sem hágæða-
vörur og eru í harðri samkeppni
við vörur sem seldar eru undir
Eftirlit með
framleiðslu útfluttra
sjávarafurða
Dr. Róbert
Hlöðversson,
tæknistjóri Frumherja
hf. -Matvælasviðs,
sem áður hét Nýja
skoðunarstofan ehf.,
skrifar