Tímarit Máls og menningar - 01.09.1944, Qupperneq 8

102
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Frú Gerd Grieg leikur Thoru Parsberg
Enginn hefur gert við oss eins og vinþjóð vor Norðmenn á þessum dögum,
þegar öll ríki veraldar, smá og stór, eru í deiglunni, einnig vort. Jafnsnemma
liinum voldugri vinþjóðum vorum sendu þeir hingað fulltrúa með hárri tign,
og vottuðu þannig lýðveldinu í reifum vináttuliug og skilning, það verðmæt-
asta sem þeir gátu gefið oss á örlagatímum í lífi þeirra sjálfra. En þeir létu
ekki þar við sitja. Þeir sendu oss ambassador að auki, sem eftir öðrum leiðum,
leiðum listarinnar, hefur flutt íslenzkum hjörtum Noreg: frú Gerd Grieg.
Aldrei áður hefur erlend þjóð sent oss listamann til að starfa misserum saman
meðal vor og veita oss af auðlegð listar, sem er hástæð, almenn og alþjóðleg,
þáttur af sjálfri heimsmenningunni. Það er auðvelt að sigra Island með slík-
um ambassador, sem betur fer er lijarta vort veikt fyrir töfrasprota listarinnar,
enda herfang sigurvegarans þar eítir: þakklæti vort til hennar persónulega og
aukinn kærleikshugur til þeirrar þjóðar sem sendi hana. Það má líka sjá þess
merki að starf hennar hér hefur ekki verið unnið fyrir gýg, því sjaldan hafa
leikkraftar vorir í Iðnó náð betra árangri en í samvinnunni við hana, fyrst í
Heddu Gabler, síðan í sýningum þeim, sem hún hefur leikbúið hér, og loks
í Paul Lange og Thora Parsberg, sem nú var sýnt.
Leikur frú Grieg er í stóru broti, sterklega hneigður til stíls, en þó alltaf
persónulegur, með slíkri reisn og myndugleik, að það er á takmörkum að
litla leiksviðið okkar í Iðnó beri hana. Eins og í Heddu Gabler byggir hún
vafalaust túlkun sína á þessu hlutverki, Thoru Parsberg, á sérstakri gerð
norskrar hefðarkonu af borgarastétt, ef til vill ákveðinni persónu, en þetta er
manngerð sem vér íslendingar eigum erfitt að setja í samband við veruleikann,
því slík tegund hefðarkonu er ókunnugt mannlegt form hér á Islandi. En frú
Grieg tjáir oss þessa konu, Heddu Gabler áður og Thoru Parsberg nú, með
svo öruggu valdi yfir öllum listrænum meðulum, að í gervi hennar skynjum
vér hið mannlega eins áþreifanlega og vér hefðum frá öndverðu þekkt einmitt
slíka konu betur en allar aðrar. Leikurinn með allri hreyfingu sinni, svipbrigð-
um og raddar, lifir í okkur á eftir eins og endurminning um veruleik, sem
er sterkari en sjálfur hinn svokallaði raunheimur.
Þegar þetta leikrit um Thoru Parsberg og Paul Lange var samið, fyrir tæp-
um fimmtíu árum, hefur það sennilega verið kallað skáldverk um siðferðilegt
viðfangsefni. Hin siðferðilega hlið málanna var þá á döfinni með dálítið öðr-
um hætti en nú. Oldin var miklu huglægari en vorir tímar. Ég held vorir tím-
ar líti fyrst og fremst á Paul Lange og Thoru Parsberg sem sálfræðilegt skáld-
verk, í raun réttri skáldverk um geðbilun sem endar með sjálfsmorði. Hvort
það var rétt eða rangt af Paul Lange ráðherra að halda meðmælaræðu um
„óáreiðanlegan" flokksforingja um leið og hann sagði af sér, og tryggja þann-
ig, að þessi „óáreiðanlegi" foringi fengi völdin í hendur, — slíks mundi ekki
verða spurt nú. Og maður trúir einhvernveginn ekki á hugsjónadýrð þessara
kjólklæddu herramanna, sem eru að breiða sig út með háværum siðferðilegum