Tímarit Máls og menningar - 01.12.1944, Blaðsíða 81

HALLDÓR KILJAN' LAXNESS:
BÓK ÁRSINS
(
Það er ekki mikill vandi fyrir undirritaðan að kjósa bók ársins,
svo hugfanginn sem ég varð af sögu Eyjólfs Guðmundssonar, Pabba
og mömmu, þegar við fyrsta lestur, og setur þó bók þessi mig og
mína stétt vissulega í aukinn vanda. Lýsingar á persónum og at-
burðaþróun eru hér gerðar af slíkri nærfærni, að maður freistast
til að bera sér enn í munn hina langþvældu glósu um meðfædda
listamannshæfileika, þó höfundinum séu þar með lítil skil gerð.
En ég leyfi mér að fullyrða, að enginn í hópi okkar, sem nú gerum
skáldsögur, hafi málfar sem standist samjöfnuð við málið á þess-
ari bók; ég held enginn okkar hafi heldur eins slípaðan stíl né
jafn fína frásagnarmenningu og þessi skaftfellski bóndi. Honum er
gefin sú háttvísi, sem er þó ef til vill í eðli sínu meiri vottur um sið-
fágun en skáldgáfu, að kunna að segja mátulega mikið um hvern
hlut, hann veit nákvæmlega hvar hann á að hætta, jafnvel þar sem
efnið freistar til málalenginga og útlagninga, þvælir aldrei, hvergi
örlar á móðursýki, æsingu eða taugaveiklun í þessum stíl, straumur
frásagnarinnar er jafn og hlýr og hugljúfur, og þó kýmnin sé alltaf
falin undir yfirborðinu, slokknar glampinn aldrei í auga sögu-
manns. Ekki aðeins skáld, einnig lærðir menn ýmsir hefðu ástæðu
til að öfundast yfir þessum stíl, en lærdóm hefur höfundur ekki
annan en lítilsháttar unglingaskóla, Flensborg, og mun enginn ætla
að þaðan sé honum komin listin. Engu að síður hefur þessi höf-
undur sótt mikinn skóla: hann er afspringur íslenzkrar sagngeymd-
ar, uppalinn í umhverfi, sem þrátt fyrir örbirgð og siðmenningar-
skort var gagnsýrt bókmenntalegum anda og varðveitti í allri sinni
niðurlægingu þá orðsins rækt og þann mannvitsþroska, að ekki
þurfti nema eina kynslóð i velmegun til að hefja fólk þess til sið-
menningar.
Pabbi og mamma er enn einn vitnisburður þess, að þó íslending-
ar hafi allt framundir vora daga lifað á þvílíkum neyðarbarmi, að