Tímarit Máls og menningar - 01.12.1944, Blaðsíða 61

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
235
Hvat hyggr brúði bendu,
þás okr baug sendi
varinn ulfs váðum;
hygg at vörnuð byði.
Slík meðferð veitir ekki aðeins ranga hugmynd um kvæðin eins og
þau eru í raun og veru, gerir þau sléttari og felldari, heldur tor-
veldir hún einnig lesendum skilning þeirra framar en þörf er á.
Fornyrðislag á sér merkilega sögu í íslenzkum bókmenntum og
miklu meiri en hér sé nokkur kostur að rekja. Seint á 18. öld og
framan af hinni 19. var það einn aðalbragarhátturinn í skáldskap
vorum og var einkum notað í þýðingum erlendra höfuðkvæða, fyr-
irferðarmestu ljóðabálkum sem til eru á íslenzku. Heldur hefur
vegur þess fari minnkandi síðan, og mér er til efs hvort neitt hefur
verið ort með því eftirminnilegt frá því er séra Matthías leið. Það
væri þó miður farið ef þessi ævaforni háttur, sem hefur verið
tungu vorri áskapaður síðan hún kemur fyrst fram í dagsljósið, liði
undir lok. En einmitt það að hann virðist svo auðveldur gerir hann
vandasaman, því að bæði þarf til orðgnótt og fast taumhald, eigi
ekki að verða úr honum mælgi eða þvaður. Mér þykir hlýða að
tilfæra hér nokkur orð um þetta efni sem Gísli Brynjúlfsson hefur
skrifað í dagbók sína 25. jan. 1848*: „eg get ei kveðið undir forn-
yrðalagi og álít eg það líka hinn mesta vanda því það þarf svodd-
an ógnarlegt hugsanaabl til þess að sá háttur verði ei að sundurlausri
ræðu og missi skáldskapartign sína, og þegar eg nú ber það sem
nú er ort með þeim hætti á íslenzku við hið eldra þá blöskrar mér
munurinn“. Gísli telur Bjarna Thorarensen hafa tekizt bezt: „hann
er ei að draga út sömu hugsan í mörg vísuorð sem ætíð er lúalegt,
en hugsanirnar brjótast svo inná hann að hann á bágt með að
koma þeim fyrir, en það er einmitt slíka hugarfyllingu sem þarf
til þessa háttar“.
Fornyrðislag hefur, að því er bezt verður séð, gengið að beinu
handsali frá hinum elztu skáldum á íslandi til hinna yngstu, þó að
auðvitað hafi margir, einkum á 18. og 19. öld, seilzt aftur til sjálfrar
uppsprettunnar og kjörið sér fornkvæðin til fyrirmyndar. Um hinn
edduháttinn, ljóðahátt, brag Hávamála og Sólarljóða, er allt vafa-
* Hún er óprentuð (Ny kgl. sml. 3262).