Tímarit Máls og menningar - 01.12.1944, Blaðsíða 137

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
311
verk eftir helztu nútímahöfunda Svía, t. d. Vilhelm Moberg, Eyvind Johnson,
Harry Martinson, Karin Boye, Krusenstjerna, Lagerkvist o. fl.
Ó. J. S.
Hetjur á heljarslóð
Erskine Caldwell: HETJUR Á HELJARSLÓÐ.
Karl Isfeld íslenzkaði.
Utgefandi: Skálholtsprentsmiðja h.f. — 160 bls.
Erskine Caldwell er tvímælalaust einn hinna mikilhæfustu, djörfustu og
víðfrægustu nútímarithöfunda í Bandaríkjunum. Hann er prestssonur, fæddur
árið 1903 í Coweta í Georgiafylki, flæktist í bernsku víðsvegar um Suður-
ríkin, stundaði á unglingsárum sínum ýmist nám við háskóla eða sundurleit-
ustu erfiðisvinnu, en hóf ritstörf um tvítugt og tókst ekki um langt skeið að
koma neinu á framfæri, hvorki hjá tímaritum né útgefendum. Þegar fyrsta
skáldsaga hans, Tobacco Road, kom loks út 1932, varð hann á svipstundu
frægur maður. Amerískir gagnrýnendur létu hendur standa fram úr ermurn
og jusu hann bæði lofi og lasti, en hinir merkustu þeirra leiddu hann til sætis
við hliðina á Hemingway og Faulkner. Ári síðar sendi hann frá sér aðra bók,
God’s Liltle Acre, sem vakti ennþá meiri athygli og deilur. Boston-deild hins
svokallaða ameríska Siðverndunarsambands lét höfða mál á hendur útgefend-
unum og heimtaði, að sagan yrði tafarlaust bönnuð og gerð upptæk, með því
að hún væri ósæmilega berorð og líkleg til að hafa spillandi áhrif á æskulýð-
inn. Flestir þekktustu rithöfundar í Bandaríkjunum með Sinclair Lewis í
broddi fylkingar mótmæltu ákærunni harðlega, enda lauk málinu með fullum
sigri höfundar og útgefanda. Skáldsögurnar tvær, Journeyman og Georgia Boy,
hafa einnig aflað Caldwell mikilla vinsælda samhliða fjölda smásagna og
greina, en loks hefur orðstír hans vaxið með þremur ágætum bókum, sem allar
gerast í Rússlandi í yfirstandandi styrjöld.
Skömmu eftir að herlið Ilitlers hóf feigðargöngu sína inn yfir gresjurnar,
fór Caldwell til austurvígstöðvanna sem fregnritari bandarískra blaða. All on
tlie Road to Smolensk og Moscow under Fire eru einkar fróðlegar og merkar
lýsingar á því, sem fyrir augu hans bar, meðan hann dvaldi eystra, en sagan
All Night Long, sem hlotið hefur á íslenzku hálfóviðfelldinn upphrópunar-
titil, Hetjur á heljarslóð, fjallar um rússneska skæruliða og grimmdaræði naz-
istanna gagnvart varnarlausu fólki í hinum hernumdu héruðum Ráðstjórnar-
rikjanna. Sagan er prýðilega gerð sem slík og rituð af leikni, þótt hún standi
sumum fyrri verkum Caldwell’s mjög að baki um stílsnilld og listrænan út-
skurð, enda hefur fyrst og fremst vakað fyrir höfundinum að gefa þjóð sinni
einfalda, sanna og lifandi mynd af ógnum morðstefnuvarganna annarsvegar og
viðnámi, hugprýði, dirfsku og þolgæði rússneskrar alþýðu hinsvegar. Stríðs-
fréttirnar hafa margsinnis skýrt frá því, að skæruliðar hafi sprengt brýr í loft