Tímarit Máls og menningar - 01.12.1944, Side 93

TÍMARIT MÁLS OC MENNINCAR
267
Þessi staðreynd vekur hjá manni ýmsar nærgöngular spurningar,
eins og t. d. þessar: Hvers vegna getur ekki hver meðalgreindur
maður, — jafnvel ekki eftir langa skólagöngu, — ritað fyrirstöðu-
laust það mál, sem hann mælir? Er það af því, að honum hafi verið
meinað að meðtaka guðsríki ritlistarinnar eins og lítið harn? Og
hvers vegna er yfirleitt ekki hægt að rita fyrir alþýðu á því máli,
sem hún talar? Er það af því, að það sé ekki nothæft til slíkra hluta,
eða blátt áfram af liinu, að mennirnir, sem rita fyrir fólkið, hafi
slitnað úr tengslum við það og týnt máli þess?
Mér er sem ég sjái hárin rísa á höfðum manna, bæði lærðra og
leikra, við þá tilhugsun að fella ritað mál í farveg hins mælta. Er
þá ekki allt unnið fyrir gýg, sem stórmenni andans hafa gert til
að skapa okkur ódauðlegt bókmenntamál? munu menn spyrja, undr-
andi og hneykslaðir. Og menn munu minnast Snorra, Jóns Vídalíns,
Jónasar Hallgrímssonar og ýmissa annarra, sem gert hafa garðinn
frægan.
Við skulum athuga þetta ofurlítið nánar í rólegheitum. Það verð-
ur þá kannske ekki eins skelfilegt og við fyrstu sýn. Hvert hefur
hann Snorri og þessir karlar, sem skrásettu fornritin, eiginlega sótt
sitt ritmál annað en beint til fólksins, sem þeir lifðu og hrærðust
með? Ekki finnst mér ósennilegt, að hann Jón gamli Vídalín hafi
gripið eitthvað af sínum bröndurum glóðvolga af vörum karlanna,
sem hann hafði saman við að sælda. Og hvað er Grasaferðin hans
Jónasar, sem allir vildu ritað hafa, annað en tungutak fólksins, sem
hann ólst upp með?
Svo er líka guði fyrir þakkandi, að enn þann dag í dag taka ó-
skólagengnir alþýðumenn sér penna í hönd og skýra frá lífsreynslu
sinni og öðru því, er þeim liggur á hjarta. Og þeir koma það vel
fyrir sig orði, að sprenglærðir fræðimenn og sjálfpyndaðir rithöf-
undar standa höggdofa og grallaralausir og vita ekki, hvaðan vind-
urinn blæs.
Enn þann dag í dag lifir fólk, sem ekki kann að draga til stafs.
Það er arfur þeirra tíma, er ekki þótti sæmilegt að kenna sveitar-
ómögum þá íþrótt. Það væri hægt að sanna með dæmum, að þetta
fólk orðar sendibréf, er þáð lætur skrifa, af þeirri list, að þaulvanir
blaðamenn mættu þakka guði, ef þeir kæmu jafn vel fyrir sig orði.