Tímarit Máls og menningar - 01.12.1944, Blaðsíða 59

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
233
orðið sem skyldi, og þarf að minnsta kosti nokkurrar tamningar við.
Okkur hættir ósjálfrátt til að hneigjast að hinu reglulega hljóm-
falli skorðaðri hátta sem eyrað er vanast, enda má segja að hvort-
tveggja hafi til síns ágætis nokkuð. En Heusler er ekki myrkur í
máli fremur en hans er vandi. Honum þykja stuðlahættirnir hafa
yfir sér tignarbrag og aðalsmót sem hina skorti. Hann, þessi mikli
orðsnillingur á býzka tungu, finnur ekki önnur orð en íslenzk til
að lýsa þeim mismuni þeirra er fyrir sér vaki. Stuðlahættirnir séu
mikilmannlegir, hinir suðrænu rímhættir lítilmannlegir.
Þessir „mikilmannlegu“ hættir eddukvæðanna eru íslenzkum
skáldum ennþá tiltækir. En næmleiki okkar á sérkenni þeirra hef-
ur, eins og getið var, ekki haldizt óspilltur með öllu. Við höfum
lagt of mikla stund á sléttubönd og annan listiðnað orðsins, mestu
andstæður fornháttanna sem hugsazt geta, þar sem hver samstafa
má heita reyrð og njörvuð. Ef við berum saman aðdáun Heuslers
á fornháttum og Einars Benediktssonar á sléttuböndum, sjáum við
bezt hve gjörólíkum augum tveir stórgáfaðir menn geta litið á
kveðskap.
Fjaðurmagn stuðlanna, sjálf líftaug fornháttanna, hefur slaknað
í höndum síðari tíma skálda. Það er t. d. föst regla í fornum skáld-
skap að nafnorð eða lýsingarorð í fyrra risi línunnar hlýtur að bera
stuðul. „//Ijóðs bið ek allar | Zielgar kindir“ segir skáldið, en t. d.
„Hljóðs bið ek allar | ýta kindir“ væri að stuðla setningu til eins-
dæmi í fornu kvæði. Ástæðan er auðvitað ekki sú, að fornskáld
hafi lært þessa reglu málfræðilega og verið sérstaklega slyng að
þekkja sundur parta ræðunnar, heldur að þau stuðluðu eftir til-
sögn eyrans um þunga orðanna, og þá hlutu nafnorð og lýsingar-
orð að verða atkvæðamest. Aftur á móti verður einatt misbrestur
á þessu hjá skáldum síðari alda. Hér eru þrjú dæmi eftir Bjarna
Thorarensen þar sem reglan er brotin:
1. norðljósa brúskur 2. mundu það er guðs hjör 3. og lúin bein
bylgjar á hjálmi. er við hjarta þér kemur. að beði lagt hafa.
Og Sveinbjörn Egilsson, mestur smekkmaður sinnar kynslóðar á
íslenzkt orðfæri og bezt að sér í fornu máli, hefur til að stuðla
jjannig (í þýðingu $inni á Odysseifskvæði):