Tímarit Máls og menningar - 01.03.1956, Blaðsíða 51

MÆLT FYRIR MINNI BUNDINS MALS
og gef mig algerlega á vald þeim
veruleika, sem býr að orðabaki, teyga
frið og unað sumarnæturinnar í ó-
byggðum Islands, og nú finn ég alltí-
einu angan úr lyngi, sem hvergi er
nefnt.“
Helgi skynjar hvernig ljóðlínurnar
í sonnettunni kallast á. Lesandanum
verður ósjálfrátt hugsað til þess, þeg-
ar Grímur Thomsen segir um Jónas
Hallgrímsson, að hann hafi og getað
látið „hendingarnar heitum koss
hverja við aðra minnast“. Um kvæð-
ið Rökkur hefur greinarhöfundur
máls þessum orðum:
„Ég lít yfir efni þess, áður en ég
læt undirspil jormsins til sín taka.“
Ég hygg að þetta sé einmitt nokk-
uð, sem margir Ijóðaunnendur vildu
sagt hafa. Efnið er það, sem vekur oft
mesta eftirtekt við fyrstu sýn. Undir-
spil formsins lætur lítið yfir sér í
fyrstu, en hrífur hug lesandans meir
og meir við nánari kynni. Það fer
ekki hjá því að hver sá, sem les þessa
grein af alúð og skilningi, verður
fróðari en áður um það hvílíkt völ-
undarsmíði vel ort íslenzkt kvæði er.
Og hentugri bók til að blaða í mun
vandfundin. Ljóðform Snorra er með
afbrigðum margslungið.
Þar skilur á milli bundins og ó-
bundins máls að hins óbundna máls
nýtur lesandinn oft fyrst og fremst við
fyrsta lestur — og auðvitað getur
bundið mál verið svo létt í vöfum að
sama máli gegni um það — en meist-
araverk hins bundna máls verða lítt
metin við lesturinn einn. Lesturinn er
aðeins fyrsta kynningin, en endirinn
getur orðið sá að ljóð og lesandi
bindist tryggðaböndum sem ekkert
fær slitið.
Þegar ég les eða heyri flutt kvæði í
fyrsta sinn, finnst mér stundum mik-
ið til um, stundum ekki og hirði ekki
um að kynnast því nánar, en ef mér
lízt vel á það segi ég við sjálfan mig:
„Þetta skaltu lesa aftur og læra þér til
sálubótar og unaðar. Fallegt kvæði,
sem þú kannt, er tryggast allra vina.
Það fylgir þér hvert, sem þú ferð.
Það getur veitt þér huggun í raun. Og
í glöðum vinahópi getur ekki meiri
aufúsugest.“
Ekki er því að leyna, að til er bund-
ið mál sem er lítið annað en skraut.
Til skrautríms má telja ýmsar rímna-
vísur undir dýrum háttum, efnið sem
kemur út ef vísan er flett klæðum
rímsins er stundum lítilfjörlegt, en
eigi að síður þykir fjölda fólks að vís-
unni hin bezta skemmtan. En vísur
geta líka verið hvorttveggja í senn,
dýrt kveðnar og snjallar. Það ætla ég
að mörg skáld vildu kveðið hafa ýms-
ar af vísunum í Rímum af Oddi
sterka.
Það er mjög misjafnt hve mikla
stoð kvæði hefur í forminu sjálfu.
Berum saman dýra rímnahætti við
fornyrðislag. Aðaleinkenni fornyrðis-
lagsins eru aðeins hrynjandi og ljóð-
stafir, en í dýrum rímnaháttum er auk
41