Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.03.1956, Blaðsíða 60

Tímarit Máls og menningar - 01.03.1956, Blaðsíða 60
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR Hann vill berjast gegn grimmdinni, miskunnarleysinu, spillingunni í mannlegu samfélagi, en verður þvert á móti til að styðja persónugerving siðspillingaraflanna: sjálft keisara- veldið. Engum var meiri hagur í efl- ingu kristninnar á kostnað þjóðfé- lagslegra byltingarhugsjóna en ein- mitt keisarastjórninni. Hógværð hjartans var ákjósanlegasti eiginleiki rússneskrar alþýðu sem böðlar henn- ar gátu hugsað sér. Svo sjáum við þá þennan rússneska skáldjöfur berjast sinni vonlausu bar- áttu við mylluvængi, þjáðan af sjúk- dómum og hundeltan af sporhundum fátæktarinnar. Keisarastjórnin launar honum með því að gera málgagn hans upptækt „vegna misskilnings“. í hverju skáldverkinu af öðru teflir Dostojefskí fram kærleika gegn skyn- semi, auðmýkt gegn sjálfsvitund, trú gegn vísindum. Jafnvægi sálarinnar er mikilvægara en jafnvægi efnahags- lífsins. Handleiðsla Krists haldbetri en forsjá mannanna. Að hans áliti er Evrópa á barmi glötunar vegna „sið- spillingar“ sem sprettur af iðnþróun og kapphlaupi stéttanna að kjötkötl- unum. Bjargráðið er Kristur. Sjálfur er hann á stöðugu kapphlaupi við ör- birgðina, oft gripinn æði fjárhættu- spilarans, flogaveikin gerir honum líf- ið grátt og taugar hans eru þandar til hins ýtrasta. Hin smávægilegustu at- vik koma honum úr jafnvægi. Hann hýsir þverbrotna skapgerð og sálarlíf hans er vettvangur þrotlausra hjaðn- ingavíga milli góðs og ills. Það er langt frá því að hann eigi sjálfur þá kristilegu auðmýkt og rósemi hugans sem hann prédikar. Og þessvegna verður hver ný bók persónuleg glíma hans við sjálfan sig, kappskák eftir kappskák milli „svarts“ og „hvíts“ — upp á líf og dauða. Með hverri nýrri bók virðist hann þurfa að sannfæra sjálfan sig upp að nýju um að sjón- armið hans sé rétt. Og sigur hins góða í bókarlok virðist alltaf jafn stórkost- legt afrek. Eins og að líkum lætur skipa þjóð- félagslýsingar ekki mikið rúm í skáld- skap Dostojefskís. Sálin, sálarlífið var höfuðviðfangsefni hans. f skáldskap hans birtist tilfinningalífið nakið og afhjúpað, og að mestu laust við þær hömlur sem hversdagslegt samlíf leggur á viðbrögð venjulegs fólks. Stundum rýnir hann svo djúpt niður í hinn margbrotna vef mannlegs sálar- lífs að lesendunum finnst nóg um. Hinir einstöku þættir virðast stækka, séðir svo fast við augað, — verða ýktir, sjúklegir. En snilld Dostojefskís er fólgin í því að hlutföllin raskast ekki. Sálarlíf persónanna er mennskt: það lýtur þeim lögmálum sem við þekkjum og viðurkennum, hversu óhrjálegt sem það kann að vera. Meðal stórskálda heimsins hefur Dostojefskí þá sérstöðu, að enginn höfundur hefur sýnt okkur dýpra inn í afkima mannlegrar sálar. 50
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.