Tímarit Máls og menningar - 01.12.1962, Page 123

NOKKRAR HUGLEIÐINGAR UM NÝJA TÓNLIST
ánsson eru eflaust líka hæfileikamenn, og
píanótónsmíðar þeirra, sem þarna voru
fluttar, sónata og fimm smálög, voru að
minnsta kosti ekki óþægilegar á að hlýða,
þó að tónlistargildi muni varla geta talizt á
marga fiska fremur en sumra þeirra er-
lendu fyrirmynda, sem þær minna á.
Svo nýtízkulega sem þessi tónverk létu í
eyrum, er nú voru nefnd, liggur þó við, að
þau megi heita „hefðbundin í tjáningu
sinni“ hjá söngverki Þorkels Sigurbjörns-
sonar, sem Jón Leifs telur reyndar bezt og
frumlegast og hrósar vegna „hjartahreinn-
ar tjáningar", þótt hann viðurkenni, að það
sé „unglingslegt og ef til vill óþroskað". Þó
að samanburðurinn við hin tónverkin þurfi
svo sem ekki að tákna hátt gildismat, felst
í orðum Jóns greinileg hvatning til hins
unga tónskálds að halda óhikað áfram á
sömu braut, sem hann telur þá líka eflaust,
að stefni í rétta átt. Og hvers kyns var þá
þetta tónverk í raun og veru? Endurheyrn
þess í útvarpi gat því miður ekki annað en
staðfest það mat, sem varð árangur fyrstu
heymar, að verkið væri jafnandvana og inn-
antómt og það er lauslopalegt að formi.
Um „tjáningu“ í listmætum skilningi virð-
ist naumast að ræða, en á tilgerð í margvís-
legum myndum hins vegar enginn skortur.
Til dæmis um það má meðal annars nefna
annarlega hljóðfæraskipan, þar sem saman
koma söngrödd, píanó, fiðla, flauta, klarín-
etta, lágpípa og víst einar tvær trumbur,
auk þess sem sérstakur stjórnandi er yfir
öllu saman. Slíkir tilburðir geta því aðeins
virzt eðlilegir, að tónskáldið hafi eitthvað
meira en lítið verðmætt að segja, er ekki
verði fært í listmætan búning nema á svona
brotamikinn hátt, en um það, að svo væri,
gat þessi flutningur ekki sannfært athugul-
an hlustanda. Til dæmis um hið sama mætti
einnig nefna þáttaheiti tónverksins, sem
eru svo sem ekki heldur neitt sveitamanns-
leg: „Intrada", „EIegy“,„Fugue“,„Bicinium
(quasi cadanza)“, „Vor“. — Hinum unga
tónsmiði hefði því að öllu athuguðu verið
mestur greiði ger með því að ráða honum
til að hverfa af þessari braut og leitast við
að taka upp heilbrigðari tónsköpunar-
stefnu. Hví er Jón Leifs að leggja sitt af
mörkum til að rugla hann í ríminu?
Lokaatriði kvöldsins, „Elektrónsk stúdía“
Magnúsar Bl. Jóhannssonar, líktist meira
afbrigðaglæsilegum útvarpstruflunum en
tónlist.
í París er það nú nýjasti stíllinn í mál-
aralistinni, að berstrípaður kvenmaður er
látinn ata sig lit og velta sér um léreftsdúk
og það, sem á léreftið kemur, síðan kallað
málverk og selt æmu verði, en enginn hörg-
ull listfræðinga, sem meðtaka listaverkið
fullir aðdáunar. Sú „elektrónska tónlist",
sem oss gaf á að hlýða á fyrrnefndum tón-
leikum í Framsóknarhúsinu, stendur víst á
svipuðu stigi listtjáningar sem þessi nýj-
asta málaralist. Jón Leifs, sá mæti postuli
þjóðlegrar tónlistar á íslandi, segir að vísu
um hina „Elektrónsku stúdíu“ Magnúsar, að
hana beri „fyrst og fremst að meta sem til-
raun og leit að fmmstæðum rótum“. Skyldu
það vera fmmstæðar þjóðlegar rætur, sem
hann vonast til, að fundnar verði á þessum
leiðum? Jón getur þess að vísu höfundin-
um til afsökunar, að hann hafi ekki haft
nema einhliða og ófullkomin tæki til vinnu
sinnar. En með þessu er væntanlega ekki
hægt að afsaka annað en flutninginn, ekki
sjálfa „tónlistina", því að annars mætti þá
allteins afsaka skáld, sem býr til lélegt
kvæði, með því, að það hefði ekki haft
nema svo slæma ritvél að yrkja á.
Og víkur þá sögunni að tónleikum þeim,
sem fram fóru að Hótel Borg hinn 6. des-
ember 1961.
Þar var að vísu flutt eitt tónverk, sem at-
hygli verðskuldaði fyrir svipmót sitt og sér-
kennileg hljómasambönd, sem sé kvintett
eftir Jón Leifs saminn fyrir flautu, klarín-
393