Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1962, Síða 129

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1962, Síða 129
NOKKRAR HUGLEIÐINGAR UM NÝJA TÓNLIST raetinn af sinni samtíð? í raun og veru ekki í þeim skilningi, sem hér ræðir um. Víst er þaff samtíð hans til ævarandi smánar að hafa skapaff honum þá örbirgð, er hann átti við að búa ævilangt, ásamt skorti á hæfi- legum starfsskilyrðum. En um það verður naumast kvartað, að tónlist hans hafi verið vanmetin eða þótt óskiljanleg í þeim hópi, sem hana þekkti. Sá hópur gat að sjálf- sögðu ekki orðið mjög stór á þeirri öld, því að Schubert varff ekki nema 31 árs. Hefði hann orðið 25 árum eldri, það er að segja jafngamall Beethoven, má ætla, að hann hefði hlotiff svipaða viðurkenningu í lif- anda lífi. 7. Enn um mat og vanmat Ég hef talið nauðsynlegt að fjalla nokk- uð ítarlega um þetta vegna hinna algengu og afarviliandi staðhæfinga um vanmat samtíðarinnar á verkum mikilla fyrri tíðar tónskálda, sem mjög eru uppi hafðar af fulltrúum atómnýtízkunnar í þeim tilgangi að bregða yfir tónskáld hennar nokkurs konar píslarvættisgeislabaug með því að gefa í skyn, að einnig þau séu vanmetnir afburðamenn, og er mönnum þá jafnframt ætlað að álykta sem svo, að enda þótt þau séu nú lítilsvirt og misskilin eins og meist- arar fyrri tíma af samtíff sinni, þá muni framtíðin vissulega taka þau í snillinga tölu eins og þá. En eins og sýnt hefur ver- ið fram á, er þessi röksemd grundvölluð á freklegu hugtakabrengli, auk þess sem sjálf meginstoðin undir henni fellur um þá staðreynd, að mjög torvelt mun að benda á mikinn tónsmið fyrri tíma, er náð hafi nokkurn veginn fullum aldri og verið þó vanmetinn alla sína ævi á þann hátt, sem þessir menn vilja vera láta, hvað þá að hann hafi verið óskiljanlegur eyra samtíð- ar sinnar án sérstakrar stórkostlegrar heyrn- arvíkkunar. Það er ekki fyrr en á síðastlið- inni hálfri öld, að til sanns vegar megi færa þá staðhæfingu, að þróun tónsmíðatækn- innar hafi komið flatt upp á tónheyrn al- mennings, þannig að venjulegt tóneyra þyrfti nokkra stund til að grípa þar sumt og glöggva sig á því, sem sé þegar um er að ræða aðferðir Schönbergsmanna, fjórðungs- tónamanna og slíkra, því að með tónsmíð- um þeirra er í sannleika rofinn efflilegur þróunargangur tónlistarinnar. En vitanlega telst enginn þessara manna til hinna miklu tónskálda. Og reynslan sýnir, að tónvís hlustandi þarf yfirleitt ekki tiltakanlega mikillar „heyrnarvíkkunar" við til þess að átta sig jafnvel á þessum tónverkum og ger- ast dómbær á gildi þeirra. Annars má vel bæta hér við þeirri at- hugasemd, að það er síður en svo, að full- trúar atómtízkunnar, hvort sem er í tónlist, myndlist, ljóðlist eða öðrum greinum, séu svo brjóstumkennanleg fórnarlömb skiln- ingsleysis og tómlætis sem þeir vilja sjálfir vera láta. Þó að stefnu þessari gangi sam- kvæmt hlutarins eðii treglega að ávinna sér hylli almennings, hefur henni óneitanlega orðiff sæmilega ágengt á öðrum vettvangi. Hún hefur komið sér upp öfiugum og víða áhrifamiklum samtökum, er njóta stuðnings fjársterkra fyrirtækja, málgagna og áróð- ursstofnana (eins og Helgafellsfyrirtækj- anna hér og dagblaða eins og Morgun- blaðsins, Vfsis, Alþýðublaðsins), og fjöl- margir listfræðingar og gagnrýnendur eru henni svo ánetjaffir, annaðhvort vegna fjár- hagstengsla við fyrrnefnd fyrirtæki eða þá fyrir tízkusnápsskap, að þeir telja sig ekki eiga annars kost en syngja atóminu lof og vegsemd. Nýtízkan í listinni er því eins og ÖU önnur tízka ærið áhrifavald og veraldar- gengi hennar um þessar mundir mikið, svo að telja verður, að fulltrúum hennar sé yfir- leitt sízt meiri vorkunn en þeim listamönn- um, er ekki hafa viljað aðhyllast hana. 399
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172
Síða 173
Síða 174
Síða 175
Síða 176
Síða 177
Síða 178
Síða 179
Síða 180
Síða 181
Síða 182
Síða 183
Síða 184
Síða 185
Síða 186
Síða 187
Síða 188
Síða 189
Síða 190
Síða 191
Síða 192
Síða 193
Síða 194
Síða 195
Síða 196
Síða 197
Síða 198
Síða 199
Síða 200
Síða 201
Síða 202
Síða 203
Síða 204
Síða 205
Síða 206
Síða 207
Síða 208
Síða 209
Síða 210
Síða 211
Síða 212
Síða 213
Síða 214
Síða 215
Síða 216
Síða 217
Síða 218
Síða 219
Síða 220
Síða 221
Síða 222
Síða 223
Síða 224
Síða 225
Síða 226
Síða 227
Síða 228
Síða 229
Síða 230
Síða 231
Síða 232
Síða 233
Síða 234
Síða 235
Síða 236

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.