Tímarit Máls og menningar - 01.09.1967, Page 15

II
Ljóðlistin er sú bókmenntagrein á
Islandi sem staðið hefur af sér öll
veður. Hún hófst með háu flugi,
sýn um heim allan, ávarpi til guða og
manna, miklum spekimálum með á-
herzlu á orðstír og vizku, djúpri
skyggni á mannleg örlög, tilfinning-
um svo sterkum að hrærðu hugann
til grunna. En jöfnum höndum var
hún íþrótt málsnilldar, reglubund-
inna stuðla, ríms og hrynjandi hátta.
Og þegar eldar þjóðlífsins kulnuðu
og ísa lagði að brjóstinu hélt sú í-
þrótt tungunni lifandi og glæðum
hjartans vakandi, og svo djúpar voru
lindirnar að þær kölluðu út úr bitr-
asta frostinu á jafnvel heitasta skáld-
ið „er svo vel söng, að sólin skein í
gegnum dauðans göng“, og lagði
ljósbrú yfir myrkurdjúp aldanna. Og
enn síðar bar ljóðlistin á nýjum
vængjum gleði og vonir, frelsi og
bjartar sýnir inn yfir landið og æ
hærra voru strengirnir slegnir til þess
dags er við lifum.
Mjög með nýjum hætti í sögunni
hefur íslenzk ljóðagerð hin síðari ár
fengið á sig hörð veður, og því sæk-
ir á sú spurning: stenzt hún þau sem
áður, eða er hún í fyrsta sinn í háska
að glata einkennum sínum? Ljóst er
að hún hefur aldrei lent í þvílíkri
raun. Margar spurningar eru uppi:
Er hið óbundna mál að fara með sig-
ur af hólmi? Þrengja aðrar listgrein-
ar kosti hennar, svo að hún hafi eigi
íslenzk Ijóðagerð 1966
framar sama hlutverk og áður? Aðr-
ar spurningar ganga lengra: Er loks
verið að höggva um þvert þúsund
ára streng íslenzkrar ljóðhefðar? Er
ljóðagerðin að einangra sig frá þjóð-
inni, slíta tengslin við samfélagslegan
veruleika og þar með dýpstu rætur
sínar. Eða er allur þessi ótti ástæðu-
laus? Er nokkur eftirsjá að stirðn-
aðri ljóðhefð? Kemur ekki ljóðlistin
liert og skírð úr deiglunni? Eða hef-
ur hún ekki verið að lifa nýtt blóma-
skeið samkvæmt ætlun ungra skálda?
Þessar spurningar eru ekki nýjar
af nálinni, og það skal tekið fram að
ljóðabækurnar sem litið var í hér að
framan gefa ekki sérstakt tilefni til
þeirra. Þessum spurningum verður
ekki heldur reynt að svara hér, til
þess þyrfti víðtæka rannsókn á ljóða-
gerð síðustu áratuga, og væri efni í
heil rit og yrði að taka erlenda þró-
un til samanburðar, en ég taldi rétt
að bregða þeim á loft og hafa þær til
hliðsjónar þeim hugleiðingum sem
hér fara á eftir. Vera kann þá líka að
aðrir gefi sig fram til að taka Ijóð-
listina til fræðilegrar íhugunar.
Oftast þegar deilt hefur verið um
ljóðagerð á síðari árum hefur í-
kveikjan verið hinar nýju formtil-
raunir sem gerðar hafa verið, þar
sem ekki aðeins flest ung skáld held-
ur mörg hinna eldri hafa viljað leysa
ljóðið úr böndum og gera það frjálst
með nýju tízkusniði. En þessar form-
nýjungar eru auðvitað ekki annað en
109