Tímarit Máls og menningar - 01.09.1967, Blaðsíða 16

Tímarit Máls og menningar
ytri tákn breytinga sem liggja miklu
dýpra og eiga sér margvísleg tildrög.
Astæðurnar eru bæði erlendar og
innlendar. Heimurinn hefur ekki stað-
ið í stað á þessari öld, og hví skyldi
þá ljóðformið hafa gert það? Þó að
ekki sé litið nema yfir síðustu áratug-
ina, frá fyrri heimsstyrj öld, hafa
bylgjurnar risið hver af annarri og
straumaköstin á hafi mannfélagsins,
hyltingar og gagnbyltingar, sósíal-
ismi, fasismi, ný heimsstyrj öld; þjóð-
frelsishreyfingar vakið löndin, kalda
stríðið, átökin í ótal myndum, dulin
og opinská milli sósíalisma og heims-
valdastefnu, milli þjóðfélagsstétta.
Eða þá byltingarnar í tækni og vís-
indum sem umskapað hafa lífshætti
heilla þjóða, hinir nýju aflgjafar, raf-
orkan, kjarnorkan, eins og veröldin
slegin töfrasprota, flugtæknin, sjálf-
virknin, allt þetta er sýnir mannkyni
öllu í tvo heimana og setur því úr-
slitakosti: tortímingu eða nýja dýrð-
ardaga. Hví skyldu ekki Ijóðformin
sem lífsformin byltast og breytast?
Eða kvikmyndatæknin á þessari öld?
Er það furða þótt hún hafi haft áhrif
á aðrar listgreinar?
Innanlands var þjóðfélagið sam-
tímis að gerbyltast, eins og ástæðu-
laust er að rekja: hið gamla Island
hvarf í skuggann, heimurinn komst
í brennidepil, lagði jafnvel hramm
sinn á landið, nýir þjóðhættir gerj-
ast, íslenzkt og erlent skellur í harða
straumröst, margvíslegar lífsskoðan-
ir blandast, áhrif berast úr mörgum
áttum, togast á um hverja fjölskyldu,
hvern einstakling, um þá fullorðnu
hvað þá æskuna. Aldrei í sögu ís-
lands hefur gerzt neitt líkt. Það vakna
spurningar um sjálfa tilveru og fram-
tíð jrjóðarinnar. Eða hver verður hin
nýja þjóð á íslandi? Og hvað er þá
eðlilegra en vakni um leið spurning-
ar um Ijóðið?
Við þessar nýju aðstæður komast
skáldin í mikinn vanda. Hvar geta
þau átt fótfestu í umbyltum heimi?
Eiga þau annars kosti en breytast
með tímunum? Varðar mest til allra
orða undirstaðan rétt sé fundin, kvað
höfundur Lilju. Þá undirstöðu er
ekki að finna í ]>j óðfélagi sem um-
turnast í sífellu og tízkuáhrifin sækja
að úr mörgum áttum. Að standa sig í
veruleikanum er að rísa móti ofur-
efli og ekki að undra þó skáldin finni
til vanmáttar. Reyndar fer allt eftir
því í hvaða ljósi menn sjá skáldskap-
inn eða hversu háleitt hlutverk menn
ætla honuni, eða hvern lilut skáldin
ætla sér sjálf í samtíðinni.
Ljóðabækurnar sem að framan er
getið gefa auðvitað enga heildar-
mynd af nútíma Ijóðagerð, en af
þeim sésl þó greinilega, bæði í efn-
isvali og formi, að skáldin eru í
vanda og vita óljóst hvar þau standa
eða hvert stefnir. Sú ein ályktun
verður dregin að Ijóðlistin sé í
deiglu, að tök hennar á veruleikanum
séu harla veik en ýmsar leiðir reynd-
110