Tímarit Máls og menningar - 01.09.1967, Blaðsíða 25

velmegun sem henni hefur fylgt hef-
ur um leið fært okkur nær umheimin-
um, veröldinni hið næsta okkur, og
við höfum sniðið okkur ekki aðeins
að formi hennar heldur lífsviðhorf-
um og sjónarmiðum, og það hefur
með miklum hraða verið að myndast
borgaralegt þjóðfélag á íslandi, kapí-
talismi, sem auðvitað hefur það í
för með sér að borgaralegir hættir
erlendis hafa margfalt meira aðdrátt-
arafl en áður og hafa gagnsýrt ekki
aðeins borgarastéttina heldur og náð
til verkalýðsins að ýmsum leiðum og
liafa breitt hulu yfir þær andstæður
sem búa undir niðri í þjóðfélaginu
og ruglað hugsanir margra um þró-
unarlögmál þjóðfélagsins. í þessu
felst að stéttarsjónarmið alþýðu eru
hvorki eins ljós né skörp og áður,
heldur lítur hver á sig sem einstakl-
ing, og ekki heldur hin þjóðernislegu
sjónarmið eða þjóðarsamkennd, sem
einkenndi alla tíma sjálfstæðisbarátt-
unnar við Dani, heldur skoða menn
sig æ meir heimsborgara, eftir því
sem þeir sníða sig meir að heimsins
háttum og eftir því sem mönnum
hefur betur skilizt að allir hér á
jörðu séu í sama báti með sömu
ógnun yfir sér, og hefur því í skáld-
skapnum athyglin beinzt miklu meira
en áður að manninum sem einstakl-
ingi, að stöðu hans í heiminum, að
vanda og ábyrgð einstaklingsins, og
ekki sízt að þessu leyti eru skáldin
orðin miklu nútímalegri en áður, og
íslenzk Ijóðagerð 1966
þar liggur ef til vill meginbreytingin
falin hjá ungu kynslóðinni.
En þrátt fyrir þá umbyltingu sem
orðið hefur á íslandi í auðvaldsátt,
er fjarri því að allt komi hér heim og
saman við síðborgaralega þróun í
auðvaldsríkjum erlendis, sem mód-
ernisminn og fleiri nýjar stefnur
bera svip af. Ýmsar hugmyndir sem
módernisminn felur í sér leynt eða
ljóst stangast mjög á við íslenzkar
aðstæður, þar sem borgaralegt þjóð-
félag hefur verið í hröðustu þróun,
svo að hjákátlegt verður hér á landi
tam. að ýfast við framþróunarhug-
sjónum, vísindum, tækni og skyn-
semi, sem einmitt var í hávegum haft
á framfaraskeiði borgarastéttarinn-
ar; enda beinlínis í mótsögn við um-
hverfið í kringum mann, og getur
ekki annað en stuðlað að einangrun
Ijóðsins. Á sama hátt er um þau list-
ræn fræði sem kenna sig við ent-
fremdung, þar sem sérhæfing kapítal-
ismans með samsvarandi einangrun
einstaklingsins er ekki lengra á veg
komin en hjá okkur, og meðan jafn
mikið eimir þó eftir af alþýðlegum
venjum. Og ekki veit ég hvað getur
látið öfugar í eyrum íslendings en
að heyra að ljóð eigi ekki að tala til
neins, ekkert innihald að eiga, eða
fyrir skáld að hreykja sér svo að þau
vilji ekki vita af almenningi, jafnvel
þó þeim finnist hann daufheyrast við
sér. Þar ættu þau freinur að fylgja
Brecht er hann segir ... „á borgurun-
119