Tímarit Máls og menningar - 01.09.1967, Blaðsíða 63

Kvikmyndagerð á vegnm trúverðugleikans
getum látið okkur nægja að slá því
föstu nú að liðnum þessum árum,
sem leyfa okkur að horfa á þróunina
úr nokkurri fjarlægð, að myndir þess-
ar eru vissulega í hópi þeirra verka,
sem hvað greinilegast birta útlínur
nýjunganna, sem við erum hér að
reyna að átta okkur á.
Hvernig?
Undirstöður þeirra vinnuhragða,
sem fyrrgreind trúverðugleikavið-
leitni birtist í eru þegar lagðar í kvik-
myndunaraðferðum neórealistanna,
utandyrasviðsetningum og óbundn-
ari vinnubrögðum við leikstj órnina.
En hér verður enn sem fyrr að gjalda
varhug við hverskonar alhæfingum.
Utandyrasviðsetning og frj álslegri
vinnubrögð eru hvorki ófrávíkjan-
legar forsendur né heldur nein trygg-
ing fyrir trúverðugleika: við skulum
láta okkur nægja að fullyrða að visst
samhengi sé milli þessara atriða. Við
getum verið sammála yngri kvik-
myndahöfundum af nýja skólanum
um það að utandyrasviÖsetningin los-
ar þá við pestarloft kvikmyndavers-
ins og þeirrar „eldamennsku“, sem
fæddi af sér kvikmyndagerð gömlu
mannanna; og þótt frjálslegri vinnu-
hrögð utandyrasviðsetningarinnar
útiloki síður en svo undirbúning þá
veita þau allskonar óvæntum hlutum
svigrúm, sem ekki er fyrir hendi
nema undir beru lofti — og þessir
óvæntu hlutir eru það einmitt sem
gefa leikstjórninni þann ferska og
lifandi hlæ, sem er eitt af hugþekk-
ustu einkennum kvikmyndarinnar
nýju.
Einkennandi dæmi um breytta af-
stöðu til upptökuaðferðanna er m. a.
algjör afneitun yngri kvikmyndahöf-
unda á hverskonar bakgrunnsbrell-
um; þurfi þeir t. d. að sviÖsetja at-
riÖi í bifreið þá kjósa þeir heldur að
fara með vélina út í bílinn en að
framkvæma myndatökuna í kvik-
myndaverinu framan við sýningar-
tjald með bakgrunninum á; svona
nostur við trúveröugleikann vitnar
ekki einasta um raunsæisviðleitni
heldur engu síður um verklega natni,
sem fellir sig ekki við bakgrunns-
hrellurnar vegna þess að þær eru
undanbrögð, bókstafleg undanhrögð
sem hæglega geta leitt til siðferði-
legra undanbragða.
A hinn bóginn er dedramalisalion-
in boðskapur dagsins hvað sviðsetn-
ingu alla varðar. Það má vel undir-
strika það í leiðinni að þetta fyrir-
brigði er engan veginn svo almennt
sem ætla mætti af þeirri áherzlu, sem
það hefur hlotið í tali þeirra, sem
skilgreint hafa hinar nýju tilhneig-
ingar: í sannleika er það Antonioni
einn sem lagt hefur verulega rækt við
fyrirbrigðið, sem altént hlýtur að
byggjast á því að vísa frá sér hvers-
konar dramatíseríngu atburðarásar-
innar (sem yfirleitt hefur verið fólg-
in í því að leita á náðir einkennandi
157