Tímarit Máls og menningar - 01.09.1967, Page 81

sem virðast ósönn og úr sér gengin. Heim-
ur nútímans er óskapnaður, og módern-
ismahöfundur ætlar sér ekki þá dul að
koma á hann nokkru lagi. Hann hefur ekk-
ert hugmyndakerfi á takteinum honum til
bjargar, í mesta lagi löngun til að hasla
sjálfum sér einhvern völl. Og hann gerir
sér enga von imi að spanna þennan fjar-
stæða veruleika með list sinni, aðeins að
spegla brot af því brotna og jafnvel ekki
einusinni það.
Að sjálfsögðu hefur módernismanum
verið álasað fyrir að vera óskýr og nei-
kvæður. En það neikvæða og niðurrífandi
í nýtízku list er ef vel er að gáð afleiðing
jákvæðrar tilraunar til að móta listræna
tjáningu sem tímanum hæfi, og um óskýr-
leikann er það eitt að segja, að vitanlega
er margt í nýjum bókmenntum harla tor-
skiljanlegt, en sjaldan hefur kynslóð skálda
vogað sér burt frá fílabeinsturninum jafn
langt og módernistarnir. Með fræðslustarf-
semi, gamanleikum, kvikmyndum, hljóð-
varpi og sjónvarpi hafa þeir leitazt við að
brúa gjána milli listamannsins og njótenda
listar, og einmitt það hversu almenn
hnevkslun og gagnrýni er víðtæk bendir
til þess, að viðleitnin hefur borið árangur.
Ljóðabækur ársins 1966 sýna greinar-
góðan þverskurð á nýtízku Ijóðlist danskri.
Annarsvegar höfum við hið nýja Ijóðasafn
Thorhilds Bjprnvigs, Vibrationer (Gylden-
dal 1966), sem er fjórða bók höfundarins.
Verk Bjprnvigs eru fá og fáguð, og þaul-
hugsaðri en allt annað í nýrri lýrik. Hann
er jöfnum höndum sýmbólisti á forsend-
um Iferetica-hópsins (hann ritstýrði tveim
fyrstu árgöngum tímaritsins) og klassísisti
hvað snertir hlutlægni og vitsmunalega
dýpt skáldskapar síns. Bj0rnvig er skáld og
hugsuður. Auk ljóðanna hefur hann sam-
ið ritgerðir, bókmenntalega samantekt um
Rilke, en ljóð hans hefur hann þýtt á
Nýjar danskar bókmenntir
dönsku, og hina viðamiklu doktorsritgerð
Kains Alter 1964, um hinn látna vin sinn
og skáld Martin A. Hansen.
Meðal vandamála þessa höfundar er sam-
eining tilfinninga og skynsemi, listar og
heimspeki. Þar af leiðir heftan stíl ljóðanna,
sem þegar bezt lætur er gegnglóandi og
samþjappaður, en getur líka orkað þung-
lamalega með gagnorðu málfari sínu og
orðgnótt. Ur ljóðabókinni nýju má nefna
sem dæmi um viðhorf og list Bjprnvigs ljóð-
ið „Humanitet“, þar sem þröng og þaul-
hugsuð bygging fer saman við ríkt hug-
myndaflug tungutaksins. Þetta er ljóð um
einsemd sálarinnar á auðnum tilverunnar:
„Bag Plexiglas fuldkomne Landskabers
lugtlpse Melankoli". Og um það að bera
skyn á og innlifast raunveruleikans „frugt-
bare gru“. Nokkur hluti Ijóða Bjprnvigs
fjallar um það að vera eða vera ekki heil-
steyptur maður, samræmið og andstæðu
þess tvístringinn. Af þeim rótum eru runn-
in þau Ijóð sem að tilefni eiga aðstæður
listamannsins, hvöt hans til lífs og sköpun-
ar, og þau ástarljóð sem eru meðal hinna
ágætustu í dönskum bókmenntum. Hjá Er-
os fyrirfinnur höfundurinn dýpsta samræm-
ið, og það veitir honum lausn — einnig
sem skáldi.
„Vibrationer“, sem beðið var með eftir-
væntingu eins og alls þess sem Bjprnvig
lætur frá sér fara, hefur af flestum rit-
dómendum verið talin misjöfn bók að gæð-
um, með stórri nýjung í sköpun og jafn-
framt miklum mistökum. Það er vandamál
fyrir BjOrnvig sem skáld, að dramatískur,
örlagaþrunginn lífsskilningur hans og sam-
svarandi tilfinningamagnaður og stórfeng-
legur stíll getur orkað úrelt, jafnvel falskt.
Fyrirbæri sem stafar af andstæðunni við
hin efunargjarnari og rúrnhelgari viðhorf
yngri skálda.
Svipaðra tormerkja gætir í skáldskap
Frank Jœgers. Það er einkennandi, að
175