Tímarit Máls og menningar - 01.09.1967, Page 107

Erlend tímarit
sovézkra leiðtoga og jafnvel komið hinnm
rússnesku eldflaugum fyrir í skotstöðu,
lagði hann siglingabann á Tiranflóa án
þess að hafa nokkurt samráð við Moskvu.
I þessu fólst ögrun, enda þótt bannið hefði
litla praktíska þýðingu. Vesturveldin töldu
það ekki nógu þýðingarmikið til að láta
„reyna á“ þannið. Við þetta óx Nasser í
áliti, og hann gat haldið því fram með
nokkrum rétti að hann hefði hrifsað úr
höndum Israelsmanna síðustu ávexti sigurs
þeirra frá 1956. (Fyrir Súezstríðið gátu
ísraelsk skip ekki siglt um þennan flóa).
Israelsmenn létu líta svo út sem siglinga-
bannið stofnaði efnahagslífi þeirra í bráð-
an háska, en svo var engan veginn; og þeir
svöruðu með því að kveðja saman herafla
sinn og stefna honum til landamæranna.
Sovétríkin héldu áfram að örva Araba
opinberlega með áróðri sínum. En ráð-
stefna kommúnistaflokka í Austurlöndum
nær sem haldin var í maí (útdráttur úr
ályktunum hennar birtist í Prövdu) var
undarlega fáorð um hættuástandið og gagn-
rýndi Nasser undir rós. Milliríkjamakkið
sem fram fór að tjaldabaki, skipti meira
máli. Þann 26. maí, um lágnættið (kl.
2.30 e. m.), vakti sovézki ambassadorinn
Nasser af værum blundi og gerði honum
Ijóst að egypzki herinn mætti ekki verða
fyrri til að hefja skothríð. Nasser féllst á
það. Samþykki hans var svo algjört að
hann lét ekki aðeins vera að hefja ófrið-
inn, heldur greip hann ekki til neinna var-
úðarráðstafana gegn hugsanlegri árás frá
Israel: flugvellir voru óvarðir og flugvél-
arnar kyrrar á jörðu niðri, ódulbúnar. Það
var jafnvel ekki hirt um að leggja tundur-
dufl í Tiranflóa eða koma nokkrum fall-
hyssum fyrir á ströndum hans (eins og
lsraelsmenn uppgötvuðu sér til mikillar
undrunar, þegar þeir komu þangað).
Allt ber þetta vott um yfirmáta klaufa-
skap af hálfu Nassers og egypzku her-
stjórnarinnar. En Itinir eiginlegu klaufa-
bárðar sátu í Kreml. Atferli Bresnjevs og
Kosygins, meðan á þessum atburðum stóð,
minnir á hegðun Krústsjevs í Kúbudeil-
unni, utan hvað það var jafnvel enn grugg-
ugra. Það fylgdi sömu forskrift. í fyrstu
sýr.du þeir mótaðilanum óþarfa ögrun og
færðu sig gáleysislega nærri „yztu nöf“;
í næstu andrá greip þá ofsahræðsla og þeir
hörfuðu undan í ofhoði; á síðustu stundu
reyndu þeir svo í óðagoti að bjarga heiðri
sínum og vinna það upp sem hafði tapazt.
Hvers vegna lögðu þeir fjötur á Nasser?
Eftir því sem spennan óx, tóku Kreml og
Hvíta húsið að ráðgast við eftir „heita
þræðinum“. Stórveldarisarnir báðir urðu
ásáttir um að forðast beina íhlutun og
halda deiluaðilunum í skefjum. Hafi
Bandaríkjamenn á annað horð tekið að sér
að halda aftur af Israelsmönnum, hljóta
þeir að hafa gert það svo linlega eða með
slíkum bendingum að Israelsmenn túlkuðu
það í reynd sem hvatningu til að halda til
streitu áformum sínum um að verða fyrri
til að greiða höggið. Fjöturinn sem Sovét-
menn lögðu á Nasser var rammgerður, og
hann hélt ...
Bak við allt þetta klúður hillir undir
höfuðmótsögn sovézkrar utanríkisstefnu.
Annars vegar álíta leiðtogar Sovétríkjanna
það frumskilyrði fyrir öryggi þjóðar sinnar
og fyrir „friðsamlegri sambúð“ að status
quo haldist á alþjóðavettvangi, þ. á m. að
innbyrðis hlutföll milli stétta haldist ó-
breytt. Þess vegna er þeim kappsmál að
halda sér í „hæfilegri fjarlægð" frá hinum
óeirðasömu vettvönguin stéttaátakanna í
heiminum og forðast að flækjast í hættu-
spil erlendis. Hins vegar geta þeir ekki, af
hugmyndafræðilegum og valda-pólitískum
ástæðum, sneitt með öllu hjá hættulegum
íhlutunum. Þeir geta ekki staðið jafn fjarri
vettvangi og skyldi þegar nýkólóníalismi
Bandaríkjanna á í opinskáum eða óbeinum
201