Tímarit Máls og menningar - 01.12.1969, Blaðsíða 84

Tímarit Máls og menmngar
í snöggri andstæðu, andstæðum hádepli (antiklimax), er vísar aftur til alls
þess sem á undan er farið, varpar nýu ljósi á það og knýr lesandann til að
endurskoða afstöðu sína til þess. Lokin koma sem beint framhald þess er
síðast var tekið upp:
og sjáum spegilmynd okkar blygðast sín.
Það er eftirtektarvert að kvæðið er kveðið í 1. persónu fleirtölu. Skáldið er
þannig sjálft í hópi þeirra er fyllast blygðun er þeir, — við —, svala sér
á heitum góðviðrisdegi í þeim brunnum er áður þágu blóð og svita. Sé
„vatnið“ skilið sem myndhvörf má ímynda sér að hér sé átt við öll hin fögru
orð og eiða sem við stráum um okkur á hátiðisdögum í tylliræðum undir
veisluborðunum. En nánd kvæðisins er slík að skáldið samsamar sig því
og efni þess. Þessi nánd er eitt af einkennum Þorsteins frá Hamri sem skálds.
Hann stendur aldrei utan við yrkisefni sitt, ljóð sitt, heldur er hluti þeirra
og gerir þau um leið að hluta af sér. Þegar lesandann ber síðan að kvæð-
unum, lifir hann þessa nánd að nýu. Þessi nánd er mikilvægur hluti afstöðu
skáldsins til verka sinna. Blygðunin í þessu kvæði er vegna þess að þetta
skuli vera öll okkar barátta, að hún er ekki rismeiri en þetta, og að við
skulum í þokkabót ausa okkur til gamans úr þessum brunnum. Þannig telur
skáldið okkur „ávaxta“ pund okkar.
Á það hefir margsinnis verið drepið á þessum blöðum að meðal einkenna
Þorsteins frá Hamri sem ljóðskálds ber ekki síst að nefna þá ögun er hann
hefir tileinkað sér í orðafari og lýsingum. Máltök hans öll eru mjög mótuð
af þessum eiginleika sem er ótvírætt af toga Islendingasagna svo sem málfar
skáldsins ber víða merki. Því er tamt að þjappa hugsun sinni saman í sem
fæst orð, en mælska er Þorsteini yfirleitt ekki gefin, og það sem af henni er
lýtur boðum ögunarinnar í hvívetna. í samræmi við þetta er og margvíða í
kveðskap hans eins konar merkingarleg hikandi, sem er liður stígandinnar í
mörgum kvæða hans, og úrdráttur. Hefir þetta mjög aukist í síðari ljóðabók-
um Þorsteins og helst í hendur við notkun hans á venjulegu alþýðlegu talmáli.
Þegar hefir verið bent á mörg dæmi þessa, og mun nægja að vísa til athug-
unarinnar á Ármannskvæði, hve Ármann lætur lítið yfir sér og erindi sínu
í fyrra hluta kvæðisins; á kvæðinu „Til fundar við skýlausan trúnað“, hve
orðafar allt er hóflegt og eins og íhugult í fyrstu.
Kvæðið „Barátta“ í ljóðabókinni Jórvík er napurt ádeilukvæði á sinnu-
leysi manna gagnvart þeim eldi sem ekki brennur á sjálfra herðum; það
hefst á þessum orðum:
306