Tímarit Máls og menningar - 01.12.1969, Page 162

Tímarit Máls og menningar
tekið er að kynma bækur með umræðum í
út-varpi og ekki sparað að fá þar til menn
með háum lærdómstitlum á bókmemnta-
sviði. En sá siður hefur verið innleiddur í
samhandi við þessar umræður, að orðum
er 'líagað á l>ann hátt eins og reynt sé að fá
lesendur til að lesa bækur á allt annan veg
en Islendingar hafa lesið bækur nú í 800
ár. Það er gjarnan talað um forvitnilegar
bækiur, svo sem forvitni væri orðim ein-
hver dýrðareiginleiki, en hennar hafði
maður löngum heyrt getið f sambandi við
kjaftakerlingar og þess háttar dót. Is-
ler.dingar hafa lesið Njálu og Eglu í mörg
hundruð ár, en ebki fyrir forvitni sakir.
Menn lásu þær til að lifa sig inn í stór-
brotin örlög, kynn'ast fjölbreytileika mann-
legs lífs, mannlegra viðhorfa og skapgerða.
Sögurnar færðu út svið hins daglega lífs og
gátu jafnvel gert það ríkulegt í heimi
hinnar sárustu örbirgðar. Persónur og at-
burðrr urðu sameiginlegt viðfangsefni fjöl-
skyldnanna, gerðu þeim dimmar stundir
bjartar, gáfu þeim sumar innra fyrir and-
■artn, þótt ytra herti frost og þyngdi snjó.
Það hefur ef til vill ekki rnikið verið rætt
um fegurð málsins og sérkenni þess á einni
sögunni og svo annarri, og það er hreint
ekki víst, að það hafi verið svo margir,
sem hafi gert sér grein fyrir lykillil ut-
verki máls og stíls að lieimum nýrra htig-
mynda og hugltrifa. En málið læsti sig á
tungu neytandans og setti sinn svip á um-
ræðu daglegs lífs og lyfti málfari soltins
og klæðlítils öreigalýðs til eðalhæðu.
Nú er það einn af aflagishátt'um gagnrýn-
innar á landi hér, að rnaður megi ekki
vænta þess að hafa gagn af góðri bók,
fyrr en maður hefur lesið ltana oft og
mörgivm sinntim og hugleitt inntak hennar
með vangaveltum á alla vegu. Mætti ég
biðja að hafa mig afsabaðan. Sem lesandi
er ég ekbi til fyrir bóbina, heldur bókin
fyrir ntig. Taki bún mig ebki einhvers
konar tökum við fyrsta lestur, þá læt ég
ekki neinn skipa mér að lesa hana á ný og
fama að róta í henni eins og ruslahaug, ef
vera mætti, að ég fyndi þar seint og um
síðir eftir feikna strit og stríð eitt eða
annað, sem talizt gæti til verðmæta. Lesi
ég öðru sinni bók, sem mér þykir einskis
virði við fyrsta lestur, þá geri ég það með
allt öðru hiigamþeli en venjulegur lesandi,
sem tekur sér bók í hönd til að leita sér
ánægju eða unaðar, ég les hana sem
fræðimaður með það eitt í huga að brjóta
til mergjar án tillits til þess, hvoit bein-
holið hefur sanmain merg að geymja eða
horfrauð. Þannig las ég í fyrra Ástir sam-
lyndra hjóna með þeim árangri, sem sumir
munu kannast við. Það var hörkuvinna í
ltálfan mánuð, leiðinlegasta og sóðalegasta
verk, sem ég hef nobkurn tíma lagt mig
niðuir við. Enda tók ég ]>ar ekki aðeins
sóðalegt ritverk til meðferðar, heldur var
verk mitt einkum helgað athugun á starfi
bókmenntagagnrýnenda á Islandi og kynja-
mætti þeirra um bókmenntalega afsiðun.
Svo kröftugur er áTÓður fyrir gildi sér-
hvenra nýrra hundakúnsta um innihald og
framsetningu skáldverka, að sterklega
minnir á þjóðsöguna um kerlinguna, sem
mistir Artliúr Gook kvað ltafa skírt í
Akureyrarpolli nýársmorgun nokkurn í 15
stiga gaddi. Merki þess að skímin hefði
borið sinn rétta árangur skyldi vera birt-
ing heilags anda fyrir sjónum skímþega.
En sjón kerlingar var ekki skarpari en
það, að hún gat ekki gefið játningu þess að
hafa komið auga á þann ágæta anda. En
þá var henni veitt önnur dýfa og sú þriðja
og síðan hver af annarri, þar til að loks var
upp stunið skjálfandi röddu, að víst hafði
hinum heilaga anda þóknazt að birtast
hennar sjónum. Það skal nteira þrek til
en búast ntá við af aldraðri konu að
standast hverja dýfinguna af annarri í ís-
ltaf norðurslóða í 15 stiga gaddi án þess
384