Tímarit Máls og menningar - 01.12.1971, Blaðsíða 13

Byltíng sem elcki sér jyrir endann á
Líkamsgerð og nauðung
Til grundvallar mestu af því, sem hin klassísku fræðirit hafa að geyma um
það efni, sem hér er til umræðu, liggur sú almenna skoðun, að meginvaki
þeirrar þróunar, sem leitt hefur til undirgefnisaðstöðu kvenna, sé fólginn í
þeirri staðreynd, að konur eru miður fallnar til líkamlegrar erfiðisvinnu en
karlar. En með þessari skýringu er sagan raunar ekki nema hálfsögð og tæp-
lega það. Jafnvel þótt gengið sé út frá þessari viðmiðun, sýnir sagan okkur,
að sá undirgefnissess, sem konur skipa, ákvarðast miklu fremur af vanhæfni
kvenna til valdbeitingar en af skertri starfsgetu þeirra. Það á við um flest
þjóðfélög, að konur hafa staðið karlmönnum að baki í þeirri list að heyja
bardaga engu síður en í að vinna erfiðisvinnu. Karlmaðurinn er ekki bara
búinn því afli, sem þarf til að takast á við náttúruöflin, heldur getur hann
einnig haft í fullu tré við samferðarmenn sína. Þáttur félagslegrar nauðung-
ar í þeirri opinskáu verkaskiptingu kynjanna, sem reist hefur verið á grund-
velli líffræðinnar, er miklum mun meiri en menn vilja almennt kannast við.
Þetta má að sjálfsögðu ekki skilja svo, að um beina árás sé að ræða. í frum-
stæðu samfélagi dylst engum, að konur eru frá náttúrunnar hendi lítt fallnar
til veiða. í akuryrkjusamfélögum, þar sem félagsskipanin mótast jafnan af því,
að konur skipa hinn óæðri sess, kemur engu að síður í þeirra hlut að annast
jarðvinnslu og ræktun, sem ekki er neitt áhlaupaverk. Beita þarf nauðung, til
þess að þetta geti átt sér stað. í þeim menningarsamfélögum, sem lengra eru á
veg komin og búa við flóknari atvinnu- og félagsskipan, fara veikari líkams-
burðir konunnar að nýju að verða atriði, sem máli skiptir. Konur eru vita
gagnslausar við að heyja styrjöld eða við að reisa borgir. En við upphaf
iðnaðaraldar í nútímaskilningi öðlast nauðungin gildi enn á ný. Um þetta
atriði fór Marx svofelldum orðum: „Vélvæðing gerir hlut vöðvaafls minni,
og að því leyti til er hún forsenda þess, að unnt sé að kveðja til starfa fólk,
sem búið er litlum líkamskröftum eða hefur ekki tekið út fullan líkamlegan
þroska, ef það aðeins er snart í snúningum. Þetta var ástæðan til þess, að
hinir kapítalísku stóriðjuhöldar sóttust svo mjög eftir að fá konur og börn
til starfa allt frá upphafi.“x
René Dumont heíur vakið athygli á því, að á mörgum svæðum í hitabelti
Afríku striti konur á okkar dögum myrkranna á milli, en karlmenn slæpist.
Það arðrán, sem þarna á sér stað, á sér engar „náttúrlegar“ orsakir. Það er
engan veginn óhugsandi, að konur í afrískum bændasamfélögum nútímans
vinni stritvinnu sína vegna þess eins að hún helgast af venjubundnum hug-
1 Karl Marx: Das Kapital I.
203