Tímarit Máls og menningar - 01.12.1971, Blaðsíða 32

Tímarit Máls og menningar
landsins er jafn skammt á veg komin og hún ennþá er og óttinn við umsát-
urstilraunir lieimsvaldasinna helzt.
Nú sem stendur er þess ekki að vænta, að hægt verði að tryggja konum
raunverulegt frelsi annarsstaðar en íhinum háþróuðu samfélögum hér á Vest-
urlöndum. En til þess að svo megi verða, þarf að eiga sér stað alger umbreyt-
ing á högum kvenna í þjóðfélaginu. Þessi umbreyting þarf að spanna yfir öll
þau félagslegu tengslakerfi, sem marka konunni bás, og þau verður að
sprengja öll samtímis. Sérhver byltingarhreyfing verður að leitast við að
brjóta til mergjar þær aðstæður, sem ríkja á hverju sviði fyrir sig, og beina
síðan geiri sínum að því tengslakerfi, sem virðist veikast. Slíkt gæti markað
upphaf umbyltingar á breiðum grundvelli. En hvernig er þá vígstaða okkar í
dag í einstökum atriðum?
1. Atvinnulífið
Þegar sósíalistar reyna að gera sér grein fyrir framtíðarhorfum á þessum
vettvangi, hljóta þeir óhj ákvæmilega að taka mið af því, hvernig þeir álíta
að framleiðsluöflin muni þróast á ókomnum árum. Ég hef þegar vikið að
þeim vonum, sem vöknuðu á öndverðri 19. öld, eftir að véltæknin hélt innreið
sína á framleiðslusviðinu. Þær brugðust hrapallega. Á okkar tíð virðist sjálf-
virknin búa yfir tœkn ilegum forsendum þess að jafna megi algerlega aðstöðu
karla og kvenna í atvinnulífinu að því er líkamsburði varðar. En meðan
efnahagsskipan kapítalismans er við lýði, verður jafnan yfirvofandi hætta
á, að félagslegar forsendur slíkrar aðstöðujöfnunar bresti, og dæmið snúist
við, þannig að hludeild kvenna í atvinnulífinu minnki samfara því að starf-
andi fólki fækkar.
Það, sem sagt var hér á undan, á við um framtíðina, því sé ástand þessara
mála í dag skoðað, yfirskyggir ein staðreynd allar aðrar: Þátttaka kvenna í
atvinnulífinu hefur takmarkazt við ákveðið hlutfall, og þetta hlutfall hefur
ekki tekið neinum breytingum nú um langt skeið. Árið 1911 voru konur 30%
af öllu vinnandi fólki í Englandi, en hlutfallstala þeirra nam 34% á árunum
eftir 1960. Ekki hefur heldur átt sér stað nein veruleg breyting á því, hvaða
störf það eru, sem konur gegna. Afar sjaldan er hér um að ræða störf, sem
binda má við vonir um verulegan starfsframa. Algengast er, að konur vinni
undirtyllustörf í verksmiðjuiðnaðinum eða þá aðstoðarstörf á skrifstofum
(t. d. ritarastörf) og þjóni undir aðra starfsmenn, þ. e. karlmenn. Oft eru
þetta störf, sem útheimta mikla „innri tjáningu“, t. d. þj ónustustörf ýmiss
konar. Parsons er ekkert að klípa utan af hlutunum í eftirfarandi ummælum:
222