Tímarit Máls og menningar - 01.12.1971, Blaðsíða 142

Tímarit Máls og menningar
á sig tæknilegra og hagnýtara snið. Ræki-
lega er fjallað um það, hvemig nemendur
læra að læra (Listin að læra). Kafli er
um sálfræðiráðgjöf og leiðsögn í námi,
stöðu og hlutverk kennarans, persónu-
þroska og ábyrgðarvitund og alhliða
menntun. Þrír kaflar eru um kennslufræði
einstakra námsgreina og bókinni lýkur svo
á kafla, er heitir Samfélagsvitund og sam-
virkt þjóðfélag.
Á þessum rúmlega 200 bls. er geysimiklu
efni fyrir komið, og þykir mér þessi seinni
hluti bókar gagnlegri og meira aðlaðandi
en fyrsti þriðjungurinn. Megin áherzla er
lögð á hagnýtar leiðbeiningar og aðstoð.
Höfundur hlífist ekki við að koma við
kaun gallaðrar kennsluskipunar og kennslu-
hátta og er það vel. Hann rökstyður jafnan
mál sitt af festu og skýrleik. Er auðsætt að
hér talar maður, sem hefur langa reynslu
og mikla þekkingu. Skólamönnum er því
skylt að hlusta á hann og taka afstöðu til
viðhorfa hans.
Kristnitakan
Hugmyndir nútímamanna um hinn svo-
nefnda „heiðna sið“ styðjast við hug-
myndir kristinna manna um þann sið eins
og þær eru tjáðar í ritum samsettum einni
til tveimur öldum eftir fjöldaskírnina að
loknu alþingi 999 eða 1000. Helztu heim-
ildir eru Islendingabók Ara fróða, Kristni
saga og Ólafssaga Ttyggvasonar en mesta
auk Historiu Theodoricus munks og Njálu.
Heimildir þessar eru kannaðar vandlega í
sambandi við kristnitökuna í riti Jóns Hnef-
ils Aðalsteinssonar: Krístnitakan á ís-
landi.1 Kannaðar eins og þessar heimildir
liggja fyrir, eins og tíðkazt hefur, aftur á
móti skortir rannsókn á ástæðunni fyrir
samantekt þessara fornu rita. Hversvegna
1 Almenna bókafélagið 1971. 181 bls.
Það lætur að líkum, að langt mál þyrfti
til þess að gera öllu þessu efni viðhlítandi
skil í umsögn eða ritdómi. Það yrði í raun-
inni önnur bók. Ég læt því nægja að láta í
ljós, að í öllum meginatriðum fellur mér
efnismeðferð höfundar vel. Við eigum
samleið oftast nær. Auðvitað geta verið
skiptar skoðanir um áherzlur: sumt hefði
ég kosið fyllra, annað betur skýrt, og sitt
hvað hefði mátt stytta að ósekju. Nokkurra
endurtekningasemi þótti mér gæta, en lík-
legast er þar um að ræða stílaðferð höf-
undar: að endurtaka aðaltemun í ýmsum
tilbrigðum, til að þau festist betur í minni,
og er að sjálfsögðu ekkert við það að at-
huga enda þótt lesendum líki misvel.
Að lokum vil ég þakka höfundi þetta
merka og menningarlega framlag til upp-
eldislegra bókmennta íslenzkra. Veit ég, að
ég mæli þar fyrir munn margra. Megi hon-
um duga heilsa og kraftar til áframhaldandi
starfa í þágu íslenzkra uppeldismála.
Sigurjón Björnsson.
var íslendingabók rituð? Ari segist hafa
ritað hana fyrir biskupana Þorlák og Ketil.
En hverjar voru ástæðurnar til þess að
biskupar kvöddu Ara til skriftanna? Því
verður seint svarað á annan hátt en með
því að gera sér einhverja hugmynd um
samfélag þeirra tíma, sem hlýtur þá að
styðjast við rannsóknarefnið, þ. e. íslend-
ingabók, auk fornminjarannsókna og sam-
anburðar við nágranna-samfélög, og aðrar
skráðar samtímaheimildir.
Ríki og kirkja voru samtengd í samfé-
lögum miðalda og hin almenna kirkja var
ríki innan ríkjanna með sérstökum lögum,
sköttum og einni yfirstjórn, en þetta al-
þjóðlega ríki var einnig þáttur hvers ein-
staks veraldlegs ríkis eða samfélags. Þar-
332