Tímarit Máls og menningar - 01.12.1971, Qupperneq 85

Bréf til imyndaðs leikskálds
sérstaklega næmir fyrir henni, sumpart vegna þess, að leiklistarlíf er yfirleitt
fólgið í allt öðru en að ástunda sanna leiklist. Það verður tímabært að segja
yður að eyða öllum stundum með leikhúsfólki, þegar leikhúsfólk eyðir öllum
sínum stundum í leiklist. Áminningin um að vera hagsýnn og kynna sér leik-
list á sínum virka vettvangi, er áminning um að eyða beztu árum ævi sinnar
á skrifstofum umboðsmanna og leikstjóra, hótelum og réttum veitingahúsum
eða einhvers staðar í símasambandi við þessa staði.
Við heyrum um þörf leikskálda á því að kynna sér leikhús, en hvað um
þörf þeirra, sem er jafn raunveruleg, á því að halda sér í fjarlægð? Henrik
Ibsen „kynnti sér leiklist á sínum virka vettvangi“ sem ungur maður, og það
nægði honum. Hann hvarf þaðan til að skrifa leikrit og sneri ekki einu sinni
aftur til leikhúss til að fylgjast með þeim á æfingu. Virðulegasta leikskáld
Bandaríkjanna, Eugene O’Neill, fékk fylli sína af leiklist í barnæsku (má
vera að það sé bezti tíminn til þess), og þó nokkru áður en hann náði miðjum
aldri, þótti honum nauðsynlegt að halda sér í farsælli fjarlægð frá þeim herra-
mönnum, sem voru öllum hnútum kunnugir. Jafnvel Bernard Shaw, sem var
mannblendinn og hafði gaman af að setja verk sín á svið, settist að, jafn-
skjótt og hann sá sér það fært, fjarri öllum leiðum strætisvagna og lesta. Á
hverjum morgni á meðan hann var göngufær, fór hann niður í garðhúsið
sitt til að skrifa þar í einveru.
Þykir yður þetta helzti harðneskjulegt? Ef svo er, þá erum við að gera
merkilega uppgötvun, en hún er sú, að þér séuð ekki rithöfundur. Má vera
að þér hafið áhuga á leiklist, en engan áhuga á því að skrifa. Annað hvort
hlýtur það að vera, eitthvert annað leikhússtarf, sem þér eruð skapaður fyrir
eða það er ekki einu sinni leiklist, sem þér hafið áhuga á: það er upphefð eða
veizlur eða la vie de bohéme.
Rithöfundar þurfa ekki á leikhúsi að halda. Þeir þurfa aðeins ritvél, borð,
stól og fjóra veggi og hurð með skrá. Hótelherbergi getur jafnvel gengið, ef
skráin er sterk og síminn bilaður.
Einmanalegt? En er ekki einmanakennd eftirlætis viðfangsefni nútímahöf-
unda? Ættu þeir að afneita því? Og hvað um hinn svonefnda „einmanalega
mannfjölda“. Það sést svo sem nóg af honum á Timestorgi og í öllum opin-
berum byggingum þar í grennd. Einveru geta í rauninni aðeins þeir þolað,
sem þjást minnsta kosti af einmanakennd, þ. e. a. s. þeir, sem finna fjöldann
í einverunni. Rithöfundar eru slíkir menn. Heimspeki þeirra er sú sama og
Pirandellos: fólk er aðeins til að svo miklu leyti, sem það á hlutdeild í hugs-
unum manns og tilfinningum. Þessar hugsanir og tilfinningar haldast eftir að
275